Dlaczego Ukraina powinna być w NATO?
Sprawa członkostwa Ukrainy w NATO to jeden z ważnych i kontrowersyjnych dylematów polityczno-strategicznych sojuszu. Szuka się różnych sposobów jego rozstrzygnięcia. Na ostatnim szczycie w Bukareszcie, co prawda nie przyznano jej oczekiwanego programu przygotowania do członkostwa (tzw. MAP – Membership Action Plan), ale zapewniono, że będzie w NATO, jeśli tylko tego będzie pragnąć. Na niedawnym spotkaniu ministrów spraw zagranicznych przyjęto milczące założenie, że pomagać się będzie Ukrainie w przygotowywaniu się do członkostwa bez przyznawania jej owego osławionego, a nadmiernie upolitycznionego, MAP.
Nie ulega wątpliwości, że w ostatnich miesiącach szanse Ukrainy na członkostwo w NATO w dającej się konkretnie zaplanować perspektywie bardzo poważnie zmalały. Powiedzmy wyraźnie – przede wszystkim z winy tego kraju, który niejako sam sobie zafundował wewnętrzne spory polityczne komplikujące perspektywę członkostwa, aczkolwiek nikt nie wątpi, że przy odpowiedniej „pomocy” rosyjskiej. Mając na uwadze taki stan rzeczy warto przyjrzeć się bliżej argumentom za członkostwem i przeszkodom na drodze Ukrainy do NATO.
Argumenty za członkostwem Ukrainy w NATO są rozliczne. Wspomnę o trzech ich kontekstach: ukraińskim, europejskim i polskim.
Przede wszystkim członkostwo Ukrainy w NATO oznaczałoby dołączenie dużego narodu i wielkiego państwa do integrującej się społeczności zachodniej, do zachodniej gospodarki, kultury, systemu bezpieczeństwa. To byłoby z pewnością korzystne strategicznie, ekonomicznie i społecznie dla samej Ukrainy. Mogłaby ona nie tylko czerpać korzyści z obecności w świecie euroatlantyckim, ale także lepiej wpływać na jego kształtowanie się pod kątem własnych interesów. Bycie częścią większej całości to coś więcej niż tylko współpraca z tą całością.
Wiadomo także, np. Polska wie to z własnego doświadczenia, że członkostwo w strukturach Zachodu przyspiesza własną transformację. Jakże potrzebną w naszym wypadku – mam na myśli społeczeństwa i kraje po wieloletnim życiu w niedemokratycznym systemie monopartyjnej dominacji politycznej, scentralizowanej, nie-wolnorynkowej gospodarki i strategicznego ubezwłasnowolnienia. Trzeba się z tego jak najszybciej wyzwolić, zapomnieć o tamtych nawykach i warunkach, by przyspieszyć transformację ustrojową, gospodarczą i społeczną. Członkostwo w NATO niewątpliwie jest w tym pomocne. Jest sposobem na ubezpieczenie strategiczne i przyspieszenie organizacyjne tego procesu.
Z punktu widzenia europejskiego trudno przecenić znaczenie członkostwa Ukrainy w NATO. Przede wszystkim doprowadziłoby to do polityczno-strategicznej integracji olbrzymiej przestrzeni europejskiej. Oznaczałoby to poważne zredukowanie przestrzeni ryzyka w Europie. Wzmocniłoby możliwości strategicznego oddziaływania na kierunku południowo-wschodnim, który na dzisiaj i w dającej się przewidzieć przyszłości będzie głównym kierunkiem strategicznego zainteresowania sojuszu (Bliski i Środkowy Wschód – z Irakiem, Iranem. Afganistanem i Pakistanem).
I co szczególnie ważne w wymiarze strategicznym: oznaczałoby przekreślenie – niepokojących z punktu widzenia bezpieczeństwa europejskiego - neoimperialnych zamiarów i planów Rosji wobec Ukrainy i szerzej: wobec tzw. bliskiej zagranicy. Dzisiaj widać wyraźnie, jak w Rosji nie tylko odżywają takie tendencje, ale także, jak konsekwentnie i bez oglądania się na subtelności międzynarodowe są one realizowane. Wojna z Gruzją może być dobrym tego przykładem. Rosja wypowiedziała dzisiaj Zachodowi małą zimną wojnę. Dołączenie Ukrainy do Zachodu musiałoby tę wojnę uczynić bezsensowną.
Z polskiego punktu widzenia członkostwo Ukrainy w NATO jest najważniejszą i największą strategiczną szansą na wzmocnienie bezpieczeństwa Polski od czasu naszego własnego wstąpienia do NATO i UE. To jest nie tylko kwestia zmiany położenia strategicznego wewnątrz NATO, kiedy to z dzisiejszego państwa kresowego, granicznego stalibyśmy się państwem „środka”, czyli znaleźlibyśmy się w o wiele korzystniejszym z punktu widzenia bezpieczeństwa położeniu.
Jeszcze ważniejsze jest to, że członkostwo w NATO tak dużego państwa, jak Ukraina, zmieniłoby rozłożenie punktów ciężkości wewnątrz sojuszu. Bylibyśmy naturalnymi partnerami w wewnątrzsojuszniczych debatach o bezpieczeństwie. Łatwiej byłoby nam wspólnie ustalać priorytety strategii NATO stosownie do naszych interesów narodowych związanych z bezpieczeństwem wschodnioeuropejskim, zwłaszcza w kontekście neozimnowojennych: energetycznych, informacyjnych i militarnych wyzwań rosyjskich.
W sumie myślę, że argumenty na rzecz wstąpienia Ukrainy do NATO są tak istotne dla obydwu stron – ukraińskiej i natowskiej – że powinno być jedynie kwestią czasu, kiedy obecne przeszkody zostaną usunięte. Chociaż są one poważne. Ale o nich będę chciał napisać w kolejnym komentarzu.
Gen. Stanisław Koziej specjalnie dla Wirtualnej Polski