Czy stan wojenny był zbrodnią komunistyczną?

Relacja reportera Radia ZET

W ramach wszczętego śledztwa zaplanowano przeprowadzenie licznych kwerend archiwalnych oraz przesłuchanie szeregu świadków w celu skompletowania materiału dowodowego, umożliwiającego dokonanie rzetelnej oceny karno-prawnej wszystkich tych dowodów - powiedziała naczelnik pionu śledczego IPN w Katowicach, Ewa Koj.

Potwierdziła, że w czwartek przesłuchano Ryszarda Reiffa, szefa stowarzyszenia PAX, który jako jedyny członek Rady Państwa sprzeciwiał się wprowadzeniu stanu wojennego. Świadkami w postępowaniu będą też inne znane postaci. Prawdopodobnie wśród nich znajdą się prymas Józef Glemp i Lech Wałęsa, którzy zostaną przesłuchani na okoliczność spotkania z gen. Wojciechem Jaruzelskim w listopadzie 1981 r.

Przedmiotem śledztwa jest ewentualne przekroczenie uprawnień i naruszenie konstytucji przez członków byłej Rady Państwa, którzy zdecydowali o wprowadzeniu 13 grudnia 1981 r. stanu wojennego, stanowiącego represje wobec przeciwników politycznych w postaci ograniczenia ich konstytucyjnych praw, m.in. prawa do wolności.

Uznajemy, że takie zachowanie, gdzie ktoś podejmuje jakieś działanie, jako funkcjonariusz państwa komunistycznego, nie mając kompetencji, wyczerpuje znamiona przestępstwa przekroczenia uprawnień (...) Nie wiążemy tego z konkretnymi skutkami, to byłoby bardzo daleko idące - powiedziała prokurator Koj.

Ustawa o IPN stanowi, że zbrodniami komunistycznymi są czyny popełnione przez funkcjonariuszy państwa komunistycznego w okresie od 17 września 1939 r. do 31 grudnia 1989 r., które polegały na represjach lub innych formach naruszania praw człowieka. Te czyny przedawniają się w 2010 r.

Przez cały okres śledztwa, które być może potrwa dwa lata, może trzy, będziemy musieli zebrać wszystkie dostępne dokumenty, przesłuchać wszystkich świadków, którzy mogą mieć coś do powiedzenia w tej sprawie, żeby takiej oceny dokonać. Bez tego nie jesteśmy w stanie stwierdzić, że nie mamy do czynienia ze zbrodnią komunistyczną - podkreśliła prok. Koj.

Doniesienie w tej sprawie złożyli do IPN przedstawiciele Porozumienia Organizacji Kombatanckich i Niepodległościowych w Krakowie. Oprócz tego, w aktach sprawy jest kilka innych zawiadomień osób prywatnych, które zostały w stanie wojennym internowane. Śledztwo rozpoczęło się 18 października, jednak Instytut nie informował wcześniej o jego wszczęciu. 28 października materiały przekazano do Katowic.

Kwestia odpowiedzialności konstytucyjnej i karnej członków Rady Państwa i Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego była przedmiotem postępowania prowadzonego przez Komisję Odpowiedzialności Konstytucyjnej Sejmu w latach 1991-96. 23 października 1996 r. Sejm podjął uchwałę o umorzeniu postępowania w sprawie odpowiedzialności konstytucyjnej.

Tymczasem z przepisów ustawy o Trybunale Stanu z marca 1982 r. wynika, że w razie, gdy Sejm nie podjął uchwały o pociągnięciu do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu za przestępstwo popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem, funkcjonariusze najwyższych władz państwowych, których dotyczyło to postępowanie, podlegają odpowiedzialności przed sądem powszechnym. To umożliwia wszczęcie śledztwa przez IPN.

Katowicki IPN pracuje też nad kilkoma innymi głośnymi sprawami związanymi z okresem stanu wojennego. Np. w najbliższych dniach do sądu ma trafić akt oskarżenia przeciwko prokuratorom wojskowym, którzy mieli utrudniać postępowanie w sprawie pacyfikacji kopalń "Wujek" i "Manifest Lipcowy".