Co pomoże niepłodnym?

W Polsce bezskutecznie o poczęcie dziecka stara się co dziesiąte małżeństwo. Problem dostrzegają już nie tylko lekarze i demografowie. Zdaniem abp. Henryka Hosera, przewodniczącego Zespołu Ekspertów Komisji Episkopatu Polski ds. bioetycznych, bezpłodność małżeństw stała się problemem społecznym, dlatego powinien powstać narodowy program jej zapobiegania i leczenia. W wywiadzie dla Katolickiej Agencji Informacyjnej arcybiskup powiedział: "zamiast inwestować ogromne pieniądze w ryzykowne techniki w rodzaju in vitro, lepiej przeznaczyć je na leczenie zdrowia osób mających kłopoty z płodnością. Spowoduje to, że wiele małżeństw, które były niepłodne, staną się płodne i będą mogły cieszyć się dziećmi". Większość lekarzy i etyków propozycję poparła. Problem jednak w tym, że takie projekty już powstawały, ale żaden nie doczekał się realizacji.

Profesor Jan Kotarski, prezes Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego, choć pozytywnie odnosi się do propozycji abp. Hosera, zaznacza, że "Kościół, który w sprawy nauki silnie miesza swą ideologię, powinien inicjować programy 'katolickie', a nie 'narodowe', gdyż nie reprezentuje całej społeczności Polaków". W podobnym tonie wypowiedział się prof. Marian Szamatowicz z Kliniki Ginekologii Akademii Medycznej w Białymstoku, który ponad 20 lat temu po raz pierwszy w Polsce dokonał zabiegu in vitro. Uważa on, że "programy zdrowotne powinien tworzyć świat nauki, a nie episkopat". Propozycje dotyczące profilaktyki niepłodności już powstawały, i to wcale nie w episkopacie. Osiem lat temu ówczesny krajowy konsultant ginekologii prof. Bogdan Chazan napisał program: "Zapobieganie niepłodności małżeńskiej w Polsce, optymalizacja rozpoznawania i postępowania". Projekt miał być realizowany do 2005 r., ale ugrzązł w szufladach Ministerstwa Zdrowia. Dwa lata temu prawicowy rząd, zgodnie z życzeniem Sejmu, pracował nad
Narodowym Programem Wspierania Rodziny. Jednak zanim jeszcze dokument nabrał konkretnych kształtów, media wyjęły z niego fragment o propozycji oznaczania na środkach antykoncepcyjnych ostrzeżenia przed szkodliwością. To wystarczyło, żeby cały projekt przepadł.

Lekarze popierają pomysł objęcia szczególną opieką małżeństw cierpiących z powodu niepłodności, proponują jednak zrobić to systemowo i skutecznie.

- Brakuje nam programów zdrowotnych dotyczących zdrowia prokreacyjnego - mówi prof. Chazan. W przypadku profilaktyki bezpłodności mówimy o programach ukierunkowanych na populację młodych osób obojga płci, zalecających późną inicjację seksualną, monogamię, unikanie zachowań ryzykownych, sprzyjających zakażeniu chorobami przenoszonymi drogą płciową, oraz zalecających zdrowy tryb życia: bez papierosów, alkoholu i narkotyków, a także o nieodkładaniu decyzji o poczęciu dziecka na późniejsze lata życia. Z tym przekazem należałoby dotrzeć do młodych ludzi, może przez szkoły, ośrodki zdrowia, parafie, i właśnie w tym aspekcie przydałby się program, za którym poszłyby konkretne środki finansowe. Trzeba jasno powiedzieć, że najłatwiej jest zajść w ciążę w pierwszym roku regularnego współżycia. Potem o ciążę jest trudniej. Może należałoby zastanowić się, czy nie zmienić planów na przyszłość: najpierw urodzić dzieci, a potem zająć się karierą. Mogłoby to być korzystne i dla rozwoju rodziny, i dla kariery. Przyjazne
placówki i lekarze

Marzena i Bogdan z Warszawy na własnej skórze odczuli, jak trudno jest nawet w dużym mieście znaleźć lekarza, który w ich problemie zaproponuje coś innego niż in vitro. Pytali znajomych, przeczesywali fora internetowe. Leczyli się przez osiem lat i nadal nie wiedzieli, dlaczego nie mogą mieć dzieci. Wydali fortunę na badania i wizyty u kolejnych profesorów.

- Refundowane badania, ludzkie terminy do specjalistów, możliwość specjalistycznych konsultacji w jednym ośrodku, opieka psychologa... - Bogdan wylicza to, co w pierwszej kolejności pomogłoby małżonkom w ich chorobie.

Zdaniem prof. Chazana, w całym kraju powinna powstać sieć placówek specjalizujących się w diagnostyce i leczeniu niepłodności. Żeby małżonkowie nie szukali pomocy po omacku i nie tracili czasu na wykonanie kolejnych badań w kilku miejscach.

- Powinniśmy stworzyć poradnie, które zaproponują metody leczenia zgodne z nauką Kościoła, szanujące fizjologię kobiety - mówi dr Maciej Barczentewicz, ginekolog-położnik z Lublina, prezes Fundacji Instytut Leczenia Niepłodności Małżeńskiej im. Jan Pawła II. Małżeństwa, które identyfikują się z Kościołem katolickim, mogłyby swobodnie, w zgodzie z własnym sumieniem i w pełnym zaufaniu, podjąć leczenie. Miałyby alternatywę wobec lekarzy oferujących najpierw antykoncepcję, a później - in vitro.

W Lublinie za parę miesięcy powstanie przychodnia, w której stosowane będą metody leczenia niepłodności aprobowane przez Kościół. W planach jest przekształcenie jej w specjalistyczny ośrodek, który m.in. będzie stosować nową w Polsce metodę naprotechnologii, a także szkolić jej instruktorów. Naproszansa

Naprotechnologia jest całkowicie naturalną i bezpieczną metodą, polegającą na bardzo szczegółowej i precyzyjnej obserwacji cyklu płodnego kobiety, co pozwala ustalić, kiedy są największe szanse na poczęcie dziecka. Metodę tę z powodzeniem stosuje się w Stanach Zjednoczonych, gdzie powstała, w Kanadzie, Australii i w krajach Zachodniej Europy. Pod okiem wyszkolonych instruktorów małżonkowie prowadzą precyzyjne obserwacje i w określony sposób je zapisują. Wyniki są konsultowane z lekarzem, który zaleca dodatkowe badania i w odpowiednich momentach włącza leczenie. Terapia jest z góry rozpisana na poszczególne cykle i trwa maksymalnie dwa lata. Już po kilku miesiącach stosowania szczegółowej samoobserwacji małżonkowie są w stanie precyzyjnie ustalić okres płodny i jedna trzecia par, bez jakiegokolwiek leczenia, zachodzi w ciążę. Twórcy naprotechnologii przekonują, że jest ona bardziej skuteczna od sztucznego zapłodnienia i o wiele tańsza (diagnostyka cyklu, bez kosztów badania hormonów i leczenia, rocznie zamyka
się w kwocie 900 zł; jedna iniekcja in vitro to 10 tys. zł). Chociaż w Polsce jest dopiero dwóch lekarzy z certyfikatem amerykańskiej akademii Fertility Care Practitioners (centrum naprotechnologii) oraz para instruktorów-stażystów, par chcących spróbować naprotechnologię jest więcej niż przeszkoleni są w stanie przyjąć. W Lublinie 13-miesięczny kurs rozpoczęło kolejnych 20 instruktorów i 6 lekarzy. W Irlandii szkoli się 4 lekarzy z Polski. Sama chęć poznania metody i znalezienie pieniędzy na kosztowny kurs nie wystarczą. Kandydaci – lekarze muszą kierować się w swojej praktyce katolickim przesłaniem, czyli na przykład nie mogą zalecać pacjentom środków antykoncepcyjnych, a instruktorzy nie mogą takowych stosować.

- Warto, żeby lekarze poznali tę metodę, bo często nie znają metod rozpoznawania płodności. Nie uczą o nich na studiach. Za to w Akademii Medycznej w Gdańsku były zajęcia poświęcone antykoncepcji - mówi dr Aleksandra Baryła z Warszawy, która zgłosiła się na kurs naprotechnologii, zachęcona również przez swoich pacjentów.

Jej zdaniem, powinny powstać małe przychodnie, złożone z instruktorów naprotechnologii (nie muszą być lekarzami) oraz konsultanta medycznego. Na początek to wystarczy, bo większość par nie wymaga wyspecjalizowanych metod leczenia. Trudniejsze przypadki byłyby prowadzone w większych placówkach. Do takiej roli szykuje się Szpital Świętej Rodziny w Warszawie, który rozpoczął szkolenie pracowników i przygotowuje się do stosowania naprotechnologii.

- Naprotechnologia nie jest cudowną metodą, która pomoże wszystkim - zaznacza prof. Chazan. - Ale jest to rzetelna wiedza i praktyka oparte na badaniach naukowych, które od trzydziestu lat prowadzi jej twórca prof. Thomas Hilgers. Zostałem poproszony przez Ministerstwo Zdrowia o modyfikację celów i metod działania Krajowego Zespołu Promocji Naturalnego Planowania Rodziny. Zagadnienie naprotechnologii pojawia się już w tym programie - dodaje.

Jeśli więc rząd rzeczywiście jest przejęty losem bezdzietnych małżonków, powinien w pierwszej kolejności polepszyć opiekę zdrowotną nad nimi i bardziej ją dofinansować. Warto też byłoby wspomóc kształcenie lekarzy w nowoczesnych metodach naturalnych, dających wiele szans małżonkom starających się o dziecko. Chyba, że rząd też pójdzie na skróty i refundując in vitro, "odhaczy" problem bezpłodnych małżeństw.

Joanna Jureczko-Wilk