Białoruś zamyka biuro OBWE w Mińsku

"Ocena rezultatów działalności biura OBWE w Mińsku wskazuje, że mandat biura został wypełniony. Jak świadczy przykład Łotwy, Estonii i Gruzji, gdzie w ostatnich latach analogiczne przedstawicielstwa OBWE zostały przez te państwa zamknięte po pewnym czasie pracy, projekty OBWE mogą być realizowane z powodzeniem w drodze bezpośrednich kontaktów z instytucjami OBWE" - głosi oświadczenie na stronie internetowej MSZ.

Wyjaśnia ono, że decyzja o nieprzedłużeniu mandatu "uwarunkowana jest brakiem obiektywnych podstaw dla zachowania misji OBWE na Białorusi". Rzecznik resortu przypomina, że "takie stanowisko w ciągu szeregu lat prezentowane było w oficjalnych oświadczeniach strony białoruskiej".

MSZ zaznacza korzyści płynące ze współpracy Białorusi z biurem. "Od 2003 roku w czasie pracy biura w naszym kraju zrealizowano szereg ważnych wspólnych projektów. Eksperci OBWE i zainteresowane instytucje państwowe z sukcesem współpracowali w sferze rozwoju alternatywnych źródeł energii, agroturystyki, odrodzenia regionów, które ucierpiały w wyniku awarii elektrowni w Czarnobylu" - przypomina resort. W komunikacie MSZ zapewnia, że strona białoruska "wysoko ocenia starania pracowników biura" i jest przekonana, że jego działalność "wniosła znaczny wkład w doskonalenie pracy instytucji państwowych Białorusi".

"Decyzja o zakończeniu pracy biura nie doprowadzi do obniżenia poziomu współpracy Białorusi z OBWE. Wręcz przeciwnie, jesteśmy gotowi, by wzmocnić i podwyższyć efektywność praktycznego współdziałania z instytucjami OBWE we wszystkich kierunkach działalności organizacji" - głosi oświadczenie.

Po wyborach prezydenckich na Białorusi 19 grudnia Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka (ODIHR) działające w ramach OBWE, a także Zgromadzenie Parlamentarne OBWE uznały, że wybory nie odpowiadały standardom tej organizacji. Obserwatorzy OBWE oświadczyli, że Białorusi "bardzo daleko do wolnych wyborów" i skrytykowali m.in. liczenie głosów i akcję milicji wobec opozycyjnych liderów i demonstrantów w wieczór wyborczy 19 grudnia.

Opozycyjny polityk Siarhiej Kaliakin ocenił w piątek decyzję o zamknięciu biura jako "niemądrą". "Problemy, które istniały, gdy biuro OBWE w Mińsku otwierano, pozostały i co więcej, zaostrzyły się" - powiedział polityk Radiu Swaboda.

"Obecność biura jest niezbędna w chwili, gdy w kraju zaczęła się czystka polityczna, gdy zamknięto byłych kandydatów (na prezydenta), i szykuje się proces 26 (mowa o grupie zatrzymanych w ramach śledztwa w sprawie masowych zamieszek podczas demonstracji 19 grudnia - PAP). Zdaniem Kaliakina, "biuro (OBWE) mogłoby mieć wpływ na te procesy, ale władzom takie oczy nie są potrzebne".

Biuro OBWE w Mińsku w obecnym kształcie otworzono 1 stycznia 2003 roku po poważnym konflikcie między organizacją a władzami Białorusi na temat jego mandatu. Spory między Mińskiem a OBWE wystąpiły po uznaniu przez społeczność międzynarodową, z rekomendacji OBWE, że ówczesne wybory parlamentarne i prezydenckie na Białorusi "nie spełniły standardów pozwalających uznać je za wolne, demokratyczne i sprawiedliwe".

Białoruskie władze domagały się wtedy zmiany mandatu misji OBWE. Twierdziły, że wykorzystując dotychczasowe pełnomocnictwa, dyplomaci organizacji mieszali się w wewnętrzne sprawy Białorusi, m.in. finansowali opozycję. Poprzedniego szefa misji Hansa Georga Wiecka, byłego szefa niemieckiego wywiadu BND, wielokrotnie publicznie nazywano szpiegiem. W 2002 roku wszystkich zagranicznych dyplomatów OBWE faktycznie zmuszono do wyjazdu z Białorusi, nie przedłużając im wiz i akredytacji.

Już wtedy MSZ w Mińsku podkreślało, że skoro przedstawicielstwa OBWE zamykane są w krajach nadbałtyckich, to podobnie należy postąpić z misją w Mińsku. Jednak ostatecznie zdecydowano się na inny wariant - czyli zmianę mandatu przedstawicielstwa OBWE, co nastąpiło w grudniu 2002 roku.

Z Mińska Anna Wróbel