Apteka zwierząt

Słonie afrykańskie jak wytrawni zielarze szukają określonego gatunku drzewa po to, by wywołać poród. Holly Dublin ze Światowego Funduszu na rzecz Przyrody przez ponad rok śledziła ciężarną samicę i pewnego dnia zauważyła, że zwierzę przeszło aż 27 km, choć zwykle pokonywało nie więcej niż 5 km. Słonica znalazła drzewo z rodziny szorstkolistnych i dokładnie ogołociła je z liści. Cztery dni później urodziła młode. Kobiety w Kenii, chcąc wywołać poród, sporządzają herbatę z liści tego samego drzewa! Z kolei małpy muriki (Brachyteles arachnoi-des) potrafią kontrolować swoją płodność. Czasami szukają owoców Enterlobium contortisiliquim, których jedzenie zwiększa szansę zajścia w ciążę.

Do niedawna nikt nie podejrzewał, że medycyna może cokolwiek zyskać dzięki obserwacjom chorych zwierząt. Nie pozostawiają co do tego wątpliwości badania Michaela Huffmana, zoologa z Uniwersytetu Kioto, który przez ponad 15 lat analizował sposób odżywiania się chorych szympansów. Uczony zaobserwował cierpiącą na biegunkę szympansicę, której odchody zawierały pasożyty z gatunku Oesophagostomum stephanosto. Samica, choć była osłabiona, wiele czasu spędziła na zrywaniu gałązek z krzewu Vermonia amygdalina i żuciu wnętrza pędów. Dzień później zwierzę tryskało energią.

Biochemiczna analiza liści krzewu Vermonia ujawniła, że roślina zawiera 13 nowych dla nauki związków chemicznych o właściwościach leczniczych, m.in. antyrakowych. W jej tkankach znajdują się też niewielkie ilości trujących związków, zabójczych dla pasożytów. Vermonia nie należy do stałej diety szympansów, jest jedzona w niewielkich ilościach przez chore osobniki. Ludy Afryki znają ponad 25 medycznych zastosowań tej rośliny (nazywanej zabójcą kóz ze względu na toksyczne właściwości).

Szympansy wykorzystują także owłosione liście innej rośliny z rodzaju Aspilia do mechanicznego usuwania pasożytów z jelit. Michael Huff-man nazwał jej działanie efektem rzepa. W takim samym celu całe liście połykają też niedźwiedzie i gęsi. Na Alasce niedźwiedzie, nim zapadną w zimowy sen, przeprowadzają oczyszczającą kurację, najadając się ostrolistnymi turzycami, gęsi śnieżne postępują podobnie, nim odlecą z Kanady na miejsce zimowania.

Ewa Nieckuła