80. urodziny Leszka Kołakowskiego

Z jubileuszem zbiega się publikacja pierwszego tomu wywiadu-rzeki "Czas ciekawy, czas niespokojny", w której Kołakowski opowiada o swoim życiu Zbigniewowi Mentzlowi.

Prof. Leszek Kołakowski nigdy nie pisał dziennika i unikał odpowiedzi na pytania dotyczące własnej biografii. Tym razem jednak złamał tę zasadę - w rozmowie z Mentzlem mówi o swoim życiu. Ich rozmowa ma tylko dwa ograniczenia: Nie będziemy rozmawiać o moich rodzicach. Jestem bardzo przywiązany do bliskich zmarłych - zaznaczył Kołakowski na wstępie, dodając: Nie chcę również rozmawiać o tym, kto z kim spał.

Pierwszy tom rozmów obejmuje okres do 1968 roku. Kołakowski opowiada Mentzlowi o dzieciństwie, okupacji, latach szkolnych, wstąpieniu do partii i dojrzewaniu intelektualnym oraz o wyjeździe z Polski.

_ W jaki sposób Leszek Kołakowski, filozof pozytywista, materialista i marksista stał się Kołakowskim-mędrcem?_ - zastanawiał się Czesław Miłosz. Charles Taylor nazwał polskiego filozofa "samotnym podróżnikiem, przenikliwym krytykiem wszystkich intelektualnych szkół, prawdziwym, acz sceptycznym myślicielem" i "współczującym obserwatorem wiary chrześcijańskiej".

Urodzony 23 października 1927 w Radomiu, Kołakowski ukończył filozofię na Uniwersytecie Łódzkim, podczas studiów zaangażował się w działalność Akademickiego Związku Walki Młodych "Życie", przybudówki PPR. Niektórzy z nich nie ukrywali zatkniętych za pas naganów - wspomina Tadeusz Drewnowski, również członek "Życia" w wywiadzie z Lidią Ostałowską w "Gazecie Wyborczej".

Po zdanym z wyróżnieniem magisterium Kołakowski trafił do stworzonego w 1949 roku pod patronatem PZPR Instytutu Kształcenia Kadr Naukowych w Warszawie. W tej samej grupie młodych naukowców znaleźli się m.in. Jerzy Szacki, Bronisław Baczko, Jerzy Beylin. Działalność niektórych z nich po latach będzie określana jako "Warszawska szkoła historyków idei".

Kołakowski w latach w latach 1947-1966 należał do PZPR, choć już w 1956 r. napisał swój pierwszy tekst skonfiskowany przez cenzurę. Był to napisany dla "Po Prostu" manifest "Czym jest socjalizm?". Po długim wyliczaniu, czym nie jest socjalizm (przykłady zostały wzięte z rzeczywistości PRL-u), Kołakowski konkluduje: "Socjalizm jest to ustrój, który... eh!, co tu dużo mówić! Socjalizm jest to naprawdę dobra rzecz".

Kołakowski wraz z Marią Ossowską i Tadeuszem Kotarbińskim był w zespole naukowców, którzy w 1965 roku wspierali obronę w procesie Jacka Kuronia i Karola Modzelewskiego, oskarżonych o "rozpowszechnianie (...) fałszywych wiadomości" w "Liście otwartym do Partii".

Rok później Kołakowskiemu odebrano katedrę marksizmu i leninizmu, którą kierował na Uniwersytecie Warszawskim, i usunięto go z PZPR za zbyt radykalną krytykę władz. Za angażowanie się w wydarzenia marcowe 1968 roku, odebrano mu prawo wykładania i publikowania, co skłoniło Kołakowskiego do wyjazdu z kraju.

Na emigracji jego poglądy zaczęły stopniowo ewoluować w stronę ogólnie rozumianej myśli chrześcijańskiej. Po krótkim pobycie w Paryżu osiadł ostatecznie w Anglii, gdzie mieszka do dziś.

Jego słynny esej "Tezy o nadziei i beznadziejności", opublikowany w paryskiej "Kulturze" w 1971 roku, uważany był za fundamentalny dla strategii opozycji antykomunistycznej. W latach 1977-1980 był jedynym członkiem KOR-u za granicami Polski.

W Anglii Kołakowski na stałe związał się z Uniwersytetem Oksfordzkim, gdzie w latach 1972-1991 był wykładowcą. Wykładał też w USA, m.in. w Yale i Berkeley.

W latach 1968-1976 Kołakowski napisał trzytomową pracę "Główne nurty marksizmu. Powstanie, rozwój, rozpad", gdzie w sposób przekrojowy opisał rozwój tej doktryny. W latach 1967-1975 powstały m.in: "Kultura i fetysze", "Obecność mitu", "Husserl i poszukiwanie pewności".

Głównym przedmiotem zainteresowań filozoficznych Kołakowskiego jest historia filozofii, zwłaszcza od XVIII wieku, w tym doktryny liberalizmu, a także filozofia kultury oraz religii.

Książkę "Czas ciekawy, czas niespokojny" opublikowało wydawnictwo Znak.