63. rocznica "Kryształowej Nocy"

Rządzący wówczas w Niemczech naziści zorganizowali pogromy Żydów pod kryptonimem "Kristallnacht". W ciągu jednej nocy w całych Niemczech zabito 91 Żydów, a tysiące wywieziono do obozów koncentracyjnych. Podpalano synagogi, niszczono żydowskie sklepy i firmy.

Wcześniej przez wiele miesięcy władze Niemiec podejmowały coraz intensywniejsze działania, by wykluczyć Żydów z życia publicznego. Nazistowska propaganda szerzyła hasło "Niemcy muszą oczyścić się z Żydów".

Jako bezpośredni powód pogromu naziści wykorzystali zamordowanie pracownika niemieckiej ambasady w Paryżu przez 17-letniego Żyda Herschela Grunspana. Chłopak zeznał przed francuskim sądem, że zabił, ponieważ chciał pomścić zniewagi, jakich doświadczali Żydzi w Niemczech.

Dwa dni później, wieczorem 9 listopada 1938 roku, grupy bojówkarzy SA zaatakowały żydowskie sklepy, domy handlowe i synagogi. Zostało zniszczonych 29 sklepów, 171 mieszkań i 200 miejsc kultu żydowskiego oraz 7500 magazynów.

Tej samej nocy około 30 tysięcy Żydów zostało wywiezionych do obozów koncentracyjnych, co oficjalnie było interpretowane jako przyspieszenie ich emigracji z Niemiec. Tylko obozy w Buchenwaldzie, Dachau i Sachsenhausen przyjęły w listopadzie 10 tysięcy Żydów.

Nazwa - "Kryształowa noc" została rozpowszechniona przez nazistów i symbolizowała materialny charakter zniszczeń - od tłuczonych witryn sklepowych i kryształów posiadanych przez Żydów. Zniszczenia szacowano na 100 milionów marek, a kontrybucją za nie obłożono samych Żydów.

Po "Kryształowej Nocy" nasiliły się prześladowania Żydów. Zostali pozbawieni niektórych praw publicznych. 12 listopada zabroniono im działalności przemysłowej i handlowej. Zakazano też prowadzenia pojazdów mechanicznych i wstępu do miejsc publicznych, jak teatry, kina, kawiarnie. Niemcy zabronili dzieciom żydowskim uczęszczania do niemieckich szkół. (aka)