56. rocznica rozpoczęcia "Procesu Szesnastu"
W poniedziałek mija 56. rocznica rozpoczęcia procesu przywódców Polskiego Państwa Podziemnego, który do historii przeszedł jako "Proces Szesnastu".
Proces przed Kolegium Wojskowego Sądu Najwyższego w Moskwie rozpoczął się 18 czerwca 1945 roku. Podczas procesu czyniono wszystko, by zdyskredytować w oczach świata antykomunistyczny ruch oporu w Polsce.
Kierownictwo Polski Podziemnej zostało zaproszone do siedziby NKWD w podwarszawskim Pruszkowie na rozmowy z generałem Iwanem Sierowem. Polacy udali się tam w dwóch grupach 27 i 28 marca 1945 roku z pełną gwarancją nietykalności, jednak zostali podstępnie aresztowani, wywiezieni do Moskwy i osadzeni w więzieniu na Łubiance.
Po ich porwaniu mocarstwa zachodnie ograniczyły się do złożenia oświadczeń protestacyjnych.
Przywódców Polski podziemnej oskarżono m.in. o to, że wraz z Niemcami przygotowywali atak na Związek Radziecki, oraz że tworzyli oddziały bojowe i grupy terrorystyczne, które miały mordować przeciwników AK oraz radzieckich wojskowych. Akt oskarżenia mówił o wrogim stosunku do ZSRR, traktowaniu obecności Armii Czerwonej w Polsce jako okupacji, stworzeniu tajnej niepodległościowej organizacji "NIE" do przyszłej walki z nowym okupantem oraz o działalności terrorystycznej na zapleczu Armii Czerwonej. Padła nawet liczba rzekomych ofiar "polskiego terroru" - stu żołnierzy.
Akt oskarżenia obejmował: delegata Rządu na Kraj Jana Stanisława Jankowskiego, Komendanta Sił Zbrojnych na Kraj generała Leopolda Okulickiego, ministrów Krajowej Rady Ministrów: Adama Bienia, Antoniego Pajdaka i Stanisława Jasiukowicza, przewodniczącego Rady Jedności Narodowej Kazimierza Pużaka, a także przywódców stronnictw politycznych: Stronnictwa Ludowego - Kazimierza Bagińskiego i Stanisława Mierzwę, Stronnictwa Narodowego - Zbigniewa Stypułkowskiego i Kazimierza Kobylańskiego, Stronnictwa Pracy - Józefa Chacińskiego i Franciszka Urbańskiego, Stronnictwa Demokratycznego - Eugeniusza Czarnowskiego i Stanisława Michałowskiego oraz tłumacza Józefa Stempler Dąbskiego i Aleksandra Zwierzyńskiego.
Po trzydniowym procesie, 13 z 16 oskarżonych skazano na kary więzienia, od 10 lat do 4 miesięcy. Komendant Sił Zbrojnych na Kraj generał Leopold Okulicki, Delegat Rządu na Kraj Jan Stanisław Jankowski oraz członek Krajowej Rady Ministrów Stanisław Jasiukowicz zmarli w radzieckich więzieniach. Pozostali wrócili do Polski; wielu jednak po powrocie do PRL ponownie aresztowano. (mk)