5 lat wprowadzania dostępności w Polsce – sukcesy i wyzwania

Społeczna konieczność

Dostępność to kluczowy warunek zapewnienia samodzielnego i godnego życia każdej osoby, niezależnie od jej fizycznych czy zdrowotnych ograniczeń. Polska to najszybciej starzejący się kraj w Unii Europejskiej, a liczba osób z niepełnosprawnościami stale rośnie. W tej sytuacji dostępność staje się nie tylko prawnym obowiązkiem, ale i społeczną koniecznością.

Efekty ustawy

W ciągu ostatnich pięciu lat Polska zrobiła znaczące postępy w zapewnianiu dostępności w przestrzeni publicznej. Jedno z kluczowych osiągnięć to zobowiązanie podmiotów publicznych do dostosowania swoich obiektów oraz usług do wymagań osób ze szczególnymi potrzebami. W ramach realizacji ustawy zlikwidowano lub zmodernizowano bariery architektoniczne w siedzibach wielu instytucji. Osobom z problemami w poruszaniu się zapewniło to łatwiejsze korzystanie z ich usług. Udało się również usunąć wiele barier cyfrowych. Dzięki dostępnym stronom i aplikacjom internetowym, osoby słabowidzące i niewidzące mogą uzyskać potrzebne informacje. Z kolei osoby głuche oraz słabosłyszące otrzymały możliwość korzystania z takich rozwiązań jak tłumacz polskiego języka migowego lub pętle indukcyjne, które wspomagają zmysł słuchu. Wymienione zmiany umożliwiły milionom Polaków łatwiejsze załatwianie wielu spraw – np. w urzędach, bibliotekach czy szpitalach.

Warto podkreślić, że ustawa przynosi korzyści nie tylko osobom z niepełnosprawnością ruchową, wzroku i słuchu. – Prawo do dostępności dotyczy również seniorów, rodziców z małymi dziećmi, osób z ciężkim bagażem czy po wypadkach – mówi Łukasz Iwancio, naczelnik Wydziału ds. Postępowań Skargowych Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Wszyscy tworzymy dostępność

Zgodnie z ustawą, część podmiotów publicznych, jak np. urząd centralny, urząd wojewódzki, urząd marszałkowski, urząd miasta, urząd gminy, sąd powszechny, musi wyznaczyć koordynatora ds. dostępności. Są to pracownicy, którzy odpowiadają za wsparcie osób ze szczególnymi potrzebami. Koordynatorzy opracowują plany poprawy dostępności instytucji, monitorują ich realizację oraz wspierają obywateli w dostępie do oferowanych przez placówki usług i informacji.

Jednak każdy z nas może mieć wpływ na poprawę dostępności. Jeśli podmiot publiczny nie zapewnia dostępności architektonicznej lub informacyjno-komunikacyjnej, warto przekazać mu informację o tym braku. W przypadku, gdy osoba ze szczególnymi potrzebami ma utrudnioną możliwość załatwienia sprawy urzędowej, może złożyć wniosek o zapewnienie dostępności do instytucji, w której spotkały ją takie problemy. W przypadku gdy podmiot nie zapewnił wnioskodawcy dostępności, może on złożyć skargę do Prezesa Zarządu PFRON. Skargę trzeba złożyć w ciągu 30 dni od upływu terminu na wykonanie działań z wniosku lub od momentu otrzymania odmowy.

Największe wyzwanie

– Od początku wprowadzania dostępności w Polsce największe wyzwanie to wzrost świadomości społecznej, czym jest dostępność i jak ważne znaczenie ma życiu każdego i każdej z nas – mówi Łukasz Iwancio. Urzędnik dodaje, że wszyscy mamy prawo wymagać usług i przestrzeni publicznych, które są lepiej dostosowane do naszych potrzeb, lecz wciąż niewiele osób o tym wie. – Ustawa o dostępności sprawiła, że podmioty publiczne mają obowiązek likwidować różne bariery. Często wiąże się to z korzystaniem przez instytucje ze szkoleń czy programów. Gorzej wygląda świadomość samych obywateli. Trudniej dotrzeć do niektórych osób, szczególnie seniorów, którzy mają mniejszy dostęp do informacji. Widzimy ten problem w liczbie skarg na brak dostępności składanych do prezesa zarządu PFRON. Nadal jest ich niewiele – kończy Łukasz Iwancio.

Jak Fundusze Europejskie wspierają dostępność?

We wprowadzaniu dostępności pomaga Program Dostępność 2018-2025. Źródłem jego finansowania są m.in. Fundusze Europejskie oraz środki pochodzące z budżetu państwa, jednostek samorządu terytorialnego czy Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Wartość inwestycji, które przyczyniają się do realizacji celów projektu w latach 2018-2025 wyniesie około 23 mld zł.

Wszystkie projekty finansowane ze środków europejskich także muszą być dostępne. Dotyczy to produktów, usług czy inwestycji. 

Niezwykle istotną częścią programu jest Fundusz Dostępności. To właśnie z niego pochodzą środki na pożyczki, które pozwalają likwidować bariery wewnętrzne i zewnętrzne w budynkach mieszkalnych, publicznych, a także obiektach takich jak np. hotele, akademiki lub pensjonaty. Pożyczka z Funduszu Dostępności może zostać częściowo umorzona. Można ją również łączyć z dotacją ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych.

Dostępność w pigułce

Przez ostatnie pięć lat Polska zrobiła duże kroki w kierunku zwiększenia dostępności. Zlikwidowano wiele barier, które istniały w przestrzeni publicznej. Ułatwiło to życie milionom osób ze szczególnymi potrzebami. Ustawa o zapewnianiu dostępności jest kluczowym narzędziem tego wciąż trwającego procesu. W Polsce nadal istnieje wiele wyzwań związanych z jego wprowadzaniem, a największym pozostaje niska świadomość społeczna. Na szczęście, dzięki programom wspieranym przez Fundusze Europejskie, Polska może kontynuować prace nad tworzeniem bardziej dostępnych przestrzeni dla wszystkich obywateli i zwiększaniem ich wiedzy na temat tej niezwykle ważnej kwestii.