17 kwietnia - Wielki Piątek chrześcijan obrządków wschodnich
Prawosławni, których najwięcej w
kraju mieszka w województwie podlaskim, obchodzą 17 kwietnia
uroczystość Wielkiego Piątku.
W tym roku Wielkanoc w Cerkwi oraz wiernych innych obrządków wschodnich, m.in. grekokatolików, wypada 19 kwietnia, czyli tydzień później niż u katolików.
W Wielki Piątek Cerkiew, podobnie jak w tym dniu Kościół katolicki, wspomina cierpienia, śmierć i złożenie do grobu Chrystusa. W świątyniach nie odprawia się liturgii. Wczesnym popołudniem lub wieczorem odbywają się procesje, potem nabożeństwa i adoracja Grobu Pańskiego, czyli płaszczanicy.
Płaszczanica to uroczyście wyniesiony na środek świątyni całun przedstawiający złożenie Chrystusa do grobu. Układa się go na specjalnym stole. Wierni oddają cześć Bogu, kłaniając się.
W Białymstoku głównym uroczystościom Wielkiego Piątku przewodniczy ordynariusz prawosławnej diecezji białostocko- gdańskiej arcybiskup Jakub.
Na Podkarpaciu główne uroczystości greckokatolickiej metropolii przemysko-warszawskiej odbyło się w archikatedrze św. Jana Chrzciciela w Przemyślu.
W diecezji przemysko-nowosądeckiej Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego - w cerkwi katedralnej pw. Świętej Trójcy w Sanoku.
W prawosławiu nie praktykuje się umieszczania przy Grobie Pańskim elementów świeckich. Pojawiają się jedynie świece i kwiaty. Adoracja potrwa całą noc z piątku na sobotę.
Niektórzy wierni są w świątyniach przez cały ten czas. W pierwszych wiekach chrześcijaństwa wszyscy wierni zostawali na nocnych modlitwach przy płaszczanicy, a wczesnym rankiem, by nie odchodzili do domów, duchowni rozdawali im chleb i wino, by mogli zaspokoić głód.
Wielki Piątek oznacza w chrześcijaństwie ukrzyżowanie Chrystusa, jego śmierć i złożenie do grobu. Śmierć Jezusa na krzyżu uważana jest za początek zmartwychwstania.
Według tradycji prawosławnej, Syn Boży zstąpił wówczas do piekieł, by zabrać swoją własność - dusze zmarłych. Dlatego w prawosławnej ikonografii zmartwychwstanie jest często malowane jako zstąpienie do piekieł.
Żadna ikona paschalna nie przedstawia samego momentu zmartwychwstania. Prezentują np. Chrystusa stojącego na obłoku na wprost opuszczonego miejsca pochówku, a po jego stronach śpiących żołnierzy lub pierwszych świadków zmartwychwstania Chrystusa - kobiety, które przyniosły mirrę, by namaścić jego ciało.
W Wielki Piątek prawosławnych i grekokatolików, podobnie jak u katolików, obowiązuje ścisły post. Zaleca się nawet zupełne powstrzymywanie się od posiłków aż do wieczora. Duchowni tłumaczą, że chodzi o to, by w ten szczególny dzień "nie myśleć o chlebie doczesnym, ale o pokarmie dla duszy".
Prawosławni hierarchowie szacują, że w Polsce jest ok. 550-600 tysięcy osób wyznania prawosławnego. Przyjmuje się, że połowa z nich mieszka w woj. podlaskim, m.in. w Białymstoku, Hajnówce, Bielsku Podlaskim i Siemiatyczach.
Na Podkarpaciu żyje kilka tysięcy wiernych obrządków wschodnich.