16‑letni Kamil umieszczony w MOW. Pełne stanowisko szkół

We wtorek opublikowaliśmy na naszych łamach reportaż pt. "Niegrzeczny i zły". To historia 16-letniego Kamila, u którego rozpoznano zespół Aspergera, stany lękowe, niedosłuch, zaburzenia ekspresji mowy oraz ADHD. W listopadzie ubiegłego roku sąd zadecydował o tymczasowym skierowaniu go do młodzieżowego ośrodka wychowawczego, argumentując to m.in. zaniedbywaniem obowiązków szkolnych, umieszczaniem przez chłopca wulgarnych filmików na YouTube oraz jego agresją słowną wobec innych uczniów i nauczycieli.

Dyrektor placówki, do której trafił Kamil, przekonuje, że ośrodek nie jest dla niego odpowiednim miejscem. Podobnego zdania są psycholog Kamila z MOW-u oraz psychiatra, który od lat z nim pracuje. Rodzina chłopca, z pomocą Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka, złożyła skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu.

Ze względu na zaburzenia Kamila fundamentem jego funkcjonowania w systemie edukacji jest pełne wsparcie nauczyciela wspomagającego. W siódmej klasie podstawówki taki nauczyciel w szkole Kamila był zatrudniony na 10 godzin, podczas gdy według orzeczenia powinno być 20. W ósmej – na piętnaście.

W pierwszej klasie technikum Kamil przez dwa miesiące w ogóle nie miał nauczyciela wspomagającego.

Dyrektor podstawówki, do której chodził Kamil, odmówiła rozmowy i przekierowała nas do Mateusza Witczyńskiego, rzecznika prasowego z urzędu miasta, który nadzoruje placówkę.

Pełna odpowiedź Mateusza Witczyńskiego z urzędu miasta Warszawy, do którego przekierowała nas dyrektor szkoły podstawowej Kamila:

1. Dlaczego w wyżej wymienionych okresach szkoła nie zapewniła uczniowi nauczyciela wspomagającego w pełnym wymiarze?

Szkoła poszukiwała nauczyciela na pełny etat, w pełnym wymiarze godzin, jednak ze względu na brak chętnych, nauczyciel został zatrudniony w takim zakresie, w jakim był dostępny. Niestety, znalezienie nauczycieli współorganizujących kształcenie, którzy muszą posiadać odpowiednie kwalifikacje do pracy na tych stanowiskach jest bardzo trudne. Pani Dyrektor starała się jednak poszerzyć zakres pomocy psychologiczno – pedagogicznej udzielanej chłopcu, dzięki czemu od pierwszego listopada 2020 r. zwiększony został wymiar pracy nauczyciela z uczniem z 10 do 15/20 godzin tygodniowo. Warto też zwrócić uwagę, że nauczyciel współorganizujący kształcenie w tym konkretnym przypadku realizował bardzo wiele działań poza godzinami swojej pracy m.in. udzielał konsultacji, zarówno z osobami sprawującymi prawną opiekę jak nad uczniem jak i samym uczniem.

2. Czy zdaniem p. dyrektor placówka w pełni realizowała potrzeby ucznia, u którego w styczniu 2021 roku zdiagnozowano zespół Aspergera?

W czasie gdy wskazana osoba była uczniem szkoły, placówka nie otrzymała orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego wydanego ze względu na zespół Aspergera. Przeprowadzone w szkole przez Kuratorium Oświaty postępowanie wyjaśniające wykazało, że placówka zrealizowała wobec ucznia wszystkie zadania pomocowe o charakterze psychologiczno-pedagogicznym jakimi może dysponować dyrektor.

3. Czy zdaniem pani dyrektor Kamil jest zdemoralizowany?

Odpowiedź na to pytanie, wykracza poza uprawnienia dyrektora szkoły. Dyrektor szkoły odpowiada za zapewnienie uczniom szeroko pojętego bezpieczeństwa w zakresie określonym przez prawo. Przeprowadzone przez kuratorium postępowanie nie wykazało uchybień w pracy szkoły w tym zakresie.

4. Czy zdaniem pani dyrektor Kamila należało umieścić w młodzieżowym ośrodku wychowawczym i czy tego typy placówki są odpowiednie dla dzieci ze spektrum autyzmu?

W kompetencjach dyrektora szkoły nie leży kierowanie uczniów do Młodzieżowego Ośrodka Wychowawczego. Decyzje tego typu podejmują inne instytucje, badając każdy przypadek indywidualnie.

5. Chłopiec twierdzi, że w szkole podstawowej doświadczył ze strony rówieśników przemocy fizycznej i psychicznej ("popychano go, bito, wyśmiewano się z niego"). Jakie jest stanowisko i wiedza szkoły w tym temacie?

W roku szkolnym 2020/2021 nie zgłoszono przypadków przemocy fizycznej i psychicznej wobec chłopca.

Pełna odpowiedź dyrektor technikum, do którego uczęszcza Kamil:

Szanowny Panie Redaktorze,

W odpowiedzi na maila z dnia 31 sierpnia 2022 roku informuję, że przesłane przez Pana pytania dotyczą danych szczególnych ucznia naszej szkoły, które podlegają ochronie danych osobowych, w związku z powyższym nie jesteśmy upoważnieni do udzielenia informacji w tym zakresie. Jednocześnie informuję, że uczniowie posiadający orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, wydane przez Poradnię Psychologiczno-Pedagogiczne są obejmowani opieką specjalistów podczas pobytu w placówce.

Do placówki w roku szkolnym 2022/23 uczęszcza czternastu uczniów ze spektrum autyzmu, szkoła zatrudnia psychologa, pedagoga specjalnego oraz dwóch nauczycieli wspomagających i w miarę posiadanych zasobów kadrowych realizuje wszystkie zalecenia zawarte w opiniach i orzeczeniach wydanych przez poradnie psychologiczno-pedagogiczne. W omawianym przypadku uczeń uzyskał opiekę nauczyciela wspomagającego niezwłocznie po przeprowadzeniu procedury, tj. po dostarczeniu przez rodzica orzeczenia, poinformowany został wychowawca, następnie powołaliśmy zespół ds. pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Dokonana została wielospecjalistyczna ocena funkcjonowania ucznia i na jej podstawie opracowano Indywidualny Program Edukacyjno-Terapeutyczny. To pozwoliło ustalić wymiar godzin poszczególnych form pomocy psychologiczno pedagogicznej, okres jej udzielania oraz wymiar godzin – o czym poinformowani zostali rodzice ucznia.

W międzyczasie prowadzone były poszukiwania nauczyciela wspomagającego, który miał towarzyszyć podczas zajęć. W Warszawie było wówczas wiele wakatów na to stanowisko, nauczyciela współorganizującego kształcenie udało się zatrudnić w listopadzie. Był to wymiar 16/20 etatu, ponieważ pedagog posiadał etat w innej placówce, a obecne przepisy nie pozwalają na zatrudnienie go w pełnym wymiarze. W marcu pedagog został już zatrudniony na cały etat. Pragnę również pokreślić, że opracowane zostały zasady pracy z uczniami ze spektrum Autyzmu:

1. Unikamy szumu poleceniowego: komunikujemy się krótkimi zdaniami, upewniamy się, że dziecko rozumie polecenie i nie zakładamy, że dziecko rozumie coś tylko dlatego, że odtwarza to, co usłyszało.

2. Dzielimy zadania na etapy: tłumaczymy uczniowi indywidualnie polecenia do zadań, upewniamy się czy rozumie polecenia zadań zawartych w sprawdzianach i pracach klasowych.

3. Wyznaczamy limit czasowy na wykonywanie zadania.

4. Kierujemy pytania na lekcji bezpośrednio do dziecka, co pomaga w utrzymaniu jego uwagi.

5. Informujemy na bieżąco o nadchodzących zmianach w organizacji dnia szkolnego, zapewniając mu w ten sposób poczucie bezpieczeństwa.

6. W miarę możliwości zapewniamy dziecku przewidywalne i bezpieczne otoczenie, pamiętając, że nawet zmiana miejsca w ławce może być dla niego bardzo stresująca.

7. Ustalamy z dzieckiem sposób przywoływania jego uwagi, np. poprzez dyskretne położenie ręki na ramieniu.

8. Ustalamy z dzieckiem zasady zachowania i postępowania, staramy się być konsekwentni w razie nierespektowania ich przez dziecko – jeśli uczeń zna i rozumie zasady, prawdopodobnie łamie je świadomie, szukamy powodów, dla których to robi.

9. Ustalamy z dzieckiem, kiedy może mówić o swoich zainteresowaniach, chwalimy dziecko kiedy udaje mu się stosować do tych zasad.

10. Wykorzystujemy obsesję dziecka jako sposób na poszerzenie wachlarza jego zainteresowań.

11. W przypadku zachowań niepożądanych szukamy ich motywów i reagujemy adekwatnie do nich.

12. Jeśli dziecko w jakiejś sytuacji używa ciągle tych samych argumentów, powtarza je – przerywamy sytuację, logiczne odpowiedzi czy kontrargumenty nie zawsze przyniosą skutek, gdyż motorem napędowym zachowania jest często zupełnie inna rzecz.

13. Szukamy sposobów rozładowania napięcia ucznia, ustalamy z uczniem, że w krytycznych sytuacjach, w których dane zachowanie wywołane jest przez stres, np. bujanie się na krześle, może robić to przez krótki, odmierzany czas, np. 30 sekund.

14. Mówimy o pozytywnych i negatywnych zachowaniach w sposób bardzo konkretny, nie używamy stwierdzeń: "jesteś niegrzeczny", w zamian za to podajemy przykład konkretnego zachowania.

15. Angażujemy ucznia do pracy w parach lub zespołach, staramy się umieszczać ucznia w różnych grupach, ale zachowując stały element w postaci jednej osoby, która jest dziecku bliska.

Codzienna praca z uczniem ze spektrum autyzmu, szczególnie w szkole ogólnodostępnej, jest często dużym wyzwaniem, zarówno dla rodziców, jak i nauczycieli, wymaga ona bowiem dużej dozy cierpliwości, pracy i konsekwencji.

***

Imię Kamila zostało zmienione. Ze względu na stan zdrowia chłopca i jego wiek nie ujawniamy jego wizerunku, a także szczegółów ułatwiających identyfikację.