Pierwsza wojna izraelsko-arabska 1948-1949 r.

Największą wartość bojową miały wśród nich siły Transjordanii, czyli Legion Arabski, dowodzony przez angielskiego generała Johna Bagota Glubba. Do operacji w Palestynie wyznaczono około 10 tys. żołnierzy, uzbrojonych w pojazdy opancerzone, małokalibrową broń przeciwpancerną oraz lekkie czołgi. Egipt skierował do tej operacji początkowo około 5 tys. żołnierzy z małokalibrową artylerią, niewielką liczbą lekkich czołgów i samolotów. Irak wysłał do Palestyny kontyngent liczący około 5 tys. żołnierzy wyposażonych w lekką broń artyleryjską, pojazdy opancerzone i samoloty. Dodatkowe siły Syrii i Libanu miały znaczenie symboliczne. Łącznie Arabowie przygotowali siły inwazyjne liczące ponad 27 tys. żołnierzy, wspieranych przez około 8 tys. członków Arabskiej Armii Wyzwoleńczej i palestyńskiej partyzantki. Do dyspozycji mieli łącznie 150 dział, 150 pojazdów opancerzonych, 40 czołgów oraz 60 samolotów myśliwskich.

Izrael do swojej obrony mógł wystawić paramilitarne oddziały, bez naczelnego dowództwa, rozbite politycznie i słabo uzbrojone. Polityczne centrum stanowiły oddziały Haganah (Obrona), które skupiały około 43 tys. ludzi - faktyczną wartość bojową stanowiło zaledwie 10 tys. ludzi. Większość z nich stanowiło lokalną obronę osiedli, wiosek i zakładów przemysłowych. Na co dzień tam mieszkali i pracowali, byli zdolni do natychmiastowej walki obronnej. Było to, więc tak zwane „pospolite ruszenie”. Lewe skrzydło stanowiły Uderzeniowe Kompanie, zwane Palmach, liczące około 3 tys. mężczyzn i kobiet z kibuców. Byli oni dobrze wyszkoleni i uzbrojeni. Prawe skrzydło stanowiły Irgun oraz Lehi. Narodowa Organizacja Wojskowa, znana pod skrótem Ecel, skupiała około 2 tys. ludzi. Natomiast Izraelscy Bojownicy Wolności dysponowali około 600 ludźmi. Obie te formacje były przygotowane wyłącznie do działań dywersyjnych i terrorystycznych, toteż w regularnej wojnie miały małą wartość bojową. Dodatkową siłę stanowiła tzw. Gwardia
Narodowa, złożona z mieszkańców wiosek i miasteczek. Paramilitarne Młodzieżowe Bataliony Gadna, skupiały okoliczną młodzież w wieku 15-17 lat. Istniał jeszcze Nachal, który zrzeszał osadników biorących swoich osiedli przed atakami wroga. Przeciwko wrogim armiom Żydzi mogli wystąpić tylko z lekką bronią, granatami i koktajlami Mołotowa.

Arabska inwazja rozpoczęła się 15 maja 1948 r. Po egipskim nalocie na Tel Awiw, arabskie armie jednocześnie ze wszystkich kierunków przekroczyły granice Izraela. Rozpoczęła się arabska inwazja. Wojska inwazyjne zaatakowały kilkoma kolumnami. Od północy nacierały oddziały syryjskie, irackie i libańskie wspierane partyzantami z Arabskiej Armii Wyzwoleńczej. Ich zadaniem było otwarcie sobie drogi do Doliny Jordanu i opanowanie Galilei. W centrum nacierały siły irackie i jordańskie, mające na celu odcięcie Galilei i opanowanie rejonu Jerozolimy. Od południa atakowały oddziały egipskie, które miały opanować wybrzeże Morza Śródziemnego i zająć rejon pustyni Negew.

Na północy Izraela, mieszkańcy żydowskich osiedli w rejonie Jeziora Tyberiadzkiego stawili opór arabskim oddziałom. Najsłynniejsza była obrona kibucu Degania, która pokrzyżowała plany Syryjczyków. Bitwa o Kibuc Degania zakończyła się wycofaniem Syryjczyków. W następnych dniach Żydzi przeprowadzili kontratak i zdobyli wieś Zemah, na północny-wschód od Degania.

W centralnej części Izraela, oddziały irackie szybko posuwały się w rejonie na północ od Nablusu i do 28 maja 1948 r. dotarły na odległość 10 km od miejscowości Netania u wybrzeży Morza Śródziemnego.

Na froncie południowym egipska kolumna, idąca w kierunku Tel Awiwu, 19 maja 1948 r. napotkała na silny opór żydowskich osadników w kibucu Yad Mordechai. Obrońcy Yad Mordechai zatrzymali całą egipską kolumnę, dając Tel Awiwowi czas na mobilizację i przygotowanie linii obronnych. Po ciężkich walkach, 24 maja 1948 r. obrońcy kibucu Yad Mordechai wycofali się do pobliskiego kibucu Gevaram. W ten sposób, walczące żydowskie osiedla i kibuce powstrzymywały marsz arabskich armii.

Legion Arabski natomiast przez pierwsze cztery dni wojny wstrzymywał się od wszelkich działań. Te cztery dni w historiografii arabskiej noszą miano "dni straconych".

15 maja 1948 r. oddziały Hagany zaatakowały pozycje arabskie w Jerozolimie. W żydowskiej dzielnicy Starego Miasta mieszkało około 1000 Żydów bronionych przez 150 członków Hagany. Byli oni otoczeni przez 20 tys. arabskich mieszkańców miasta, z których około 700 było uzbrojonych. Ze wsparciem przyszedł im Legion Arabski, który najpierw otoczył i odciął całe miasto, a 24 maja 1948 r. rozpoczął ostateczny szturm na dzielnicę żydowską Starego Miasta. Po czterech dniach ciężkich walk, 28 maja 1948 r. żydowscy obrońcy poddali się. Jordańczycy na Starym Mieście Jerozolimy zniszczyli 22 spośród 27 znajdujących się tam synagog. Zniszczono między innymi słynną synagogę "Hurvat Rabbi Yehuda Hasid". Walki trwały w innych częściach miasta, na zewnątrz murów Starego Miasta Jerozolimy.

Od 23 maja 1948 r. duże zmotoryzowane siły izraelskie próbowały odblokować drogę Tel Awiw - Jerozolima. Przez długi czas ciężkie walki toczyły się w rejonie miasta Latrun. Walki w tym rejonie trwały nieustannie do 9 czerwca 1948 r.

27 maja 1948 r. izraelska brygada Givati usunęła siłą 2600 Arabów z Zarnugi i 1870 Arabów z Kaukaby. 28 maja 1948 r. Izraelczycy wysiedlili 800 Arabów z wioski Hudż. 28 maja 1948 r. rząd izraelski wydał rozkaz powołujący do życia IDF - Siły Obronne Izraela, do których miały przystąpić wszystkie żydowskie grupy zbrojne walczące w Palestynie. Zakazano wszelkiej niezależnej działalności zbrojnej poza IDF.

Proces tworzenia jednolitej armii Izraela był trudny. Jako pierwsze co do własnej niezależności porozumiały się zbrojne organizacje Narodowa Zbrojna Organizacja i Bojownicy o Wolność Izraela, które weszły w skład IDF. W ten sposób, proces tworzenia i jednoczenia Izraelskich Sił Obronnych został ukończony.

29 maja 1948 r. egipska kolumna dotarła do rejonu portu Ashdod, i kierowała się w stronę odległego o 20 mil Tel Awiwu. Wówczas dowództwo IDF zdecydowało się przeprowadzić nalot. Cztery izraelskie myśliwce Messerschmitt zbombardowały i ostrzelały Egipcjan. Pilotami byli: dowódca Lou Lenart (amerykański ochotnik), Moddy Alon, Ezer Weizmann oraz Eddie Cohen (ochotnik z Południowej Afryki - zginął w tej akcji). Psychologiczny efekt nalotu był ogromny, i zanim Egipcjanie zdołali się ponownie przegrupować, izraelska Brygada Givati zajęła dogodne pozycje obronne i wysadziła most na drodze z Gesher do Halom. Marsz egipskiej kolumny na Tel Awiw został zatrzymany.

31 maja 1948 r. Izraelczycy przeprowadzili kontratak na oddziały irackie w rejonie miejscowości Dżenin i Nablus, jednak po przejściowych sukcesach zostali w pierwszych dniach czerwca powstrzymani.

1 czerwca 1948 r. Izraelczycy usunęli siłą 1550 Arabów z Rubin.

2 czerwca 1948 r. Izraelczycy przeprowadzili kolejny kontratak, tym razem w pasie nadmorskim. Rezultatem tego uderzenia było zatrzymanie egipskich oddziałów zmierzających w stronę Tel Awiwu. 3 czerwca 1948 r. izraelski pilot myśliwca Messerschmitt zestrzelił nad Tel Awiwem dwa egipskie bombowce. Było to pierwsze powietrzne zwycięstwo Izraela. W Tel Awiwie tańczono na ulicach, a zwycięskiego pilota (Moddy Alon) obdarowano kwiatami, szampanem i czekoladą.

Egipcjanie w odpowiedzi rozdzielili swoje siły, i częścią z nich uderzyli oraz okrążyli Izraelczyków na pustyni Negew. Druga część sił egipskich ruszyła w stronę Betlejem i Jerozolimy, na spotkanie sił jordańskich.

4 czerwca 1948 r. Izraelczycy usunęli siłą 5920 arabskich mieszkańców Jibna.

6 czerwca 1948 r. arabskie oddziały rozpoczęły uderzenie od północy na Galileę, odniosły tylko pojedyncze sukcesy.

7 czerwca 1948 r. egipskie siły zaatakowały i zdobyły żydowski kibuc Nitzanim, położony na południe od Ashdod. Egipcjanie kontrolowali teraz wszystkie strategiczne drogi w tym regionie i skierowali główny ciężar swojej ofensywy na drogę Beer Sheba-Hebron-Jerozolima.

10 czerwca 1948 r. żydowska Brygada Givati przeprowadziła nagłe uderzenie i przecięła egipską "pustynną drogę" do Beer Sheby. Było to ważne taktyczne zwycięstwo.

11 czerwca 1948 r. Rada Bezpieczeństwa ONZ narzuciła czterotygodniowy rozejm w Palestynie. Rozejm trwał do 9 lipca 1948 r. Rozejm był nadzorowany przez mediatora ONZ hrabiego Folke Bernadotte, który wraz z oficerami belgijskimi, francuskimi, szwedzkimi i amerykańskimi, mieli za zadanie nie dopuścić do militarnego wzmacniania swoich pozycji przez walczące strony. Po ogłoszeniu zawieszenia broni utworzono międzynarodowe siły pokojowe UNTSO (United Nations Truce Supervision Organization), bazujące w Jerozolimie.

W chwili zawieszenia walk Egipt kontrolował Strefę Gazy, na Negewie walczyli otoczeni żydowscy osadnicy, Irakijczycy byli w Nablusie, Jordańczycy zajęli Dolinę Jordanu i część Jerozolimy, a setki tysięcy mieszkańców porzuciła swe domy. Przerwę w walkach Izrael wykorzystał na wzmocnienie swoich sił zbrojnych. Dużej pomocy finansowej i militarnej udzielił Żydom Związek Radziecki, który spostrzegał syjonizm jako ruch antyimperialistyczny i antykapitalistyczny. Do przerzutu użyto samolotów czechosłowackich, natomiast do transportu sprzętu zakupionego na zachodzie użyto samolotów będących własnością Żydów, ale zarejestrowanych w USA, Kanadzie, Belgii i Panamie. Pilotowali je lotnicy żydowscy, bądź piloci wynajęci głównie z Pan American.

W czerwcu 1948 r. premier Izraela Ben Gurion nakazał zatopić statek "Altalena", zakupiony przez skrajnie prawicową grupę Etzel. Statek wiózł nowych imigrantów i broń dla Izraela. Etzel zażądał, by 20% tej broni pozostało w jej wyłącznej dyspozycji i nie trafiło do powstającej izraelskiej armii. Etzel gotowa była siłą bronić rozładunku. Rząd izraelski zdecydował się na zatopienie statku. Zginęło prawie 100 osób na pokładzie, a Izrael stanął na skraju wojny domowej.

27 czerwca 1948 r. specjalny mediator z ramienia ONZ, szwedzki dyplomata, hrabia Folke Bernadotte, przedstawił propozycje rozwiązania konfliktu na Bliskim Wschodzie. Palestyna miała stać się unią arabsko-żydowską. Przy Izraelu miała zostać Galilea, a przy Arabach Negew. Jerozolima miała się znaleźć pod władzą ONZ. Równocześnie miała być wstrzymana żydowska imigracja, a arabscy uchodźcy mieli powrócić do swych domostw. Wspólne rozmowy nie powiodły się, gdyż Arabowie nie zgodzili się na przyjęcie postanowień ONZ i zażądali zmniejszenia terenów będących w posiadaniu Żydów.

9 lipca 1948 r. Izraelczycy rozpoczęli wielką operację "Danny", której celem było odblokowanie drogi Tel Awiw - Jerozolima. Żydowskie siły uderzyły na Legion Arabski na centralnym froncie. Po "Dziesięciodniowej bitwie", Izraelczycy zdołali opanować lotnisko i miasto Lod oraz Ramlę z okolicznymi wioskami. Natomiast miasto Latrun nadal pozostawało pod kontrolą Legionu Arabskiego.

Wówczas izraelskie dowództwo wydało rozkaz brygadom Harel i Jiftah, aby wypędziły około 50 tys. arabskich mieszkańców Lod i Ramli. Arabowie z Lod musieli pieszo przejść drogą do Bet Haron, gdzie znajdowały się pierwsze pozycje Legionu Arabskiego. Podczas marszu przez półpustynną okolicę zmarło wielu starców i dzieci. Arabowie z Ramli zostali już przewiezieni samochodami do Latrun, skąd ewakuował ich Legion Arabski. W czasie operacji "Danny" Izraelczycy przeprowadzili dodatkową operację "Dekel", w czasie której usunięto arabskie oddziały z centralnej Galilei, łącznie z Nazaretem. Otworzyło to drogę do Dolnej Galilei od strony Zatoki Hajfy.

14 lipca 1948 r. Izraelczycy przeprowadzili propagandowy nalot trzech bombowców na pałac egipskiego króla Faruka w Kairze. Nalot przeprowadziły bombowce B-17, które lecąc z Czechosłowacji do Izraela, zbombardowały po drodze Egipt. Izraelczycy zdołali utworzyć niewielki korytarz łączący z osiedlami na pustyni Negew. W następnych dniach, celem izraelskich nalotów stały się arabskie miasta: Gaza, El-Arish, Kair, Amman i Damaszek.

18 lipca 1948 r. wszedł w życie drugi rozejm w Palestynie i trwał do 15 października 1948 r. Postanowienia drugiego zawieszenia broni nie były przestrzegane. Legion Arabski przez cały czas prowadził intensywny ostrzał Starego Miasta Jerozolimy, a 12 sierpnia zburzył stację pomp w Latrun. W tej sytuacji Izraelczycy pośpiesznie zbudowali rurociąg, którym dostarczali wodę do Jerozolimy.

W drugiej połowie 1948 r. Izrael zakupił w Czechosłowacji broń o wartości 9 mln dolarów. Umowa była kredytowana przez Czechosłowacki Bank Narodowy i miała gwarancje rządu czechosłowackiego. Dostawy broni szły do Izraela tranzytem przez polskie porty.

Stopniowo dostawy broni do Izraela zaczęły także docierać z Francji i USA.

W okresie od lipca do października 1948 r. Siły Obronne Izraela zostały rozbudowane do 90 tys. żołnierzy, którzy byli coraz lepiej uzbrojeni.

3 sierpnia 1948 r. zostały zapoczątkowane poufne kontakty izraelsko-transjordańskie w Paryżu. Izrael oczekiwał uznania państwa żydowskiego przez Transjordanię, zgadzając się przy tym na zmiany terytorialne, tzn. był gotów zaakceptować zdobycze transjordańskie w zamian za utworzenie korytarza łączącego Jerozolimę z wybrzeżem. Największa przeszkoda w rozmowach pojawiła się przy temacie powrotu do domów uchodźców palestyńskich, na co strona izraelska nie wyrażała zgody.

22 sierpnia 1948 r. wojskowi izraelscy, egipscy i transjordańscy uzgodnili procedurę zapobiegania incydentom zbrojnym w Jerozolimie. 17 września 1948 r. w Palestynie został zamordowany specjalny wysłannik ONZ, hrabia Bernadotte. 22 września 1948 r. Liga Arabska powołała w Gazie arabski rząd Palestyny z muftim Jerozolimy na czele i proklamowała niepodległość części Palestyny. 23 września 1948 r. izraelski rząd wydał dekret uznający za przestępstwo uczestniczenie w arabskich organizacjach podziemnych. Dekret ten obowiązuje do współczesnych czasów.

Transjordania sprzeciwiła się utworzeniu rządu palestyńskiego i odmówiła uznania tego tworu. Pogorszyło to znacznie stosunki Transjordanii z Ligą Arabską. Król Abdullah w obawie przed wrogością krajów arabskich, przerwał paryskie rozmowy izraelsko-transjordańskie.

Jesienią 1948 r. nastroje antyżydowskie w ZSRR wzmogły się. Zamordowano przewodniczącego Antyfaszystowskiego Komitetu Żydowskiego Solomona Michoelsa. Następnie rozwiązano komitet, uznając jego działalność jako antysowiecką. Aresztowania objęły licznych żydowskich działaczy politycznych. Oskarżono ich o imperialistyczny spisek, do którego należeć miały syjonistyczne organizacje w Izraelu. Doszło do licznych egzekucji i zsyłek do obozów na Syberii. Fala antysemityzmu radzieckiego objęła również kraje satelickie ZSRR. Najliczniejsze procesy i wyroki miały miejsce w Czechosłowacji i na Węgrzech.

15 października 1948 r. Egipcjanie ostrzelali chroniony przez ONZ konwój izraelski. Ten incydent stał się pretekstem dla izraelskiej ofensywy, która rozpoczęła się wraz z zakończeniem rozejmu.

Armia izraelska dowodzona przez Jigala Allona rozpoczęła operację "Dziesięć plag". Uderzenie było skierowane na południe, przeciwko Egipcjanom. Izraelczycy atakowali używając artylerii i dział przeciwpancernych, lotnictwo bombardowało bazy egipskie na Synaju, a płetwonurkowie zatopili egipski okręt flagowy "Emir Farouk". Egipcjanie bardzo szybko zostali wyparci z pasma nadmorskiego Tel Awiw - Gaza, zdobyto Beer Szewę, nawiązano kontakt z osadami na Negewie, a wreszcie okrążono 4 tys. żołnierzy egipskich w tzw. worku Faluja. Rząd palestyński uciekł do Kairu.

21 października 1948 r. Legion Arabski zajął opuszczoną przez Egipcjan drogę Betlejem -Hebron. Przy czym premier Izraela Ben Gurion, nie pozwolił armii izraelskiej na zaatakowanie oddziałów transjordańskich.

22 października 1948 r. ONZ doprowadziło do kolejnego przerwania ognia. Postanowienia trzeciego zawieszenia broni nie były przestrzegane. Wielka Brytania ostrzegła kanałami dyplomatycznymi Izrael przed zaatakowaniem terytorium Transjordanii.

28 października 1948 r. armia izraelska rozpoczęła operację "Hiram", w czasie której w ciągu czterech dni usunięto Arabską Armię Wyzwoleńczą i oddziały libańskie z północnej Galilei. Na przełomie października i listopada 1948 r. Izraelczycy wysiedlili Arabów z Galilei i przygranicznego pasa wzdłuż granicy z Libanem. Przy czym chrześcijańskich Arabów z wiosek Ikrit i Biram wysiedlono do Izraela. W wiosce Ilaboun, we wschodniej Galilei, oddziały brygady Golani dokonały masakry Arabów. W miejscowości Hula z broni maszynowej rozstrzelano w meczecie 70 cywilów arabskich. 29 października 1948 r. izraelscy żołnierze 89 batalionu 8 brygady zajęli arabską wioskę Dawayama, w rejonie Hajfy. Doszło do masakry arabskich mieszkańców wioski, zginęło około 80 Arabów.

Następną operację Izraelici rozpoczęli 22 grudnia 1948 r. Potrzebowali dużo czasu, by przygotować to uderzenie, które było największą ofensywą Izraela pod względem zaangażowania sił i sprzętu. W operacji "Horew" użyto około 15 tys. żołnierzy, którzy zaatakowali Egipcjan od pustyni Negew aż po półwysep Synaj. Do końca grudnia siły egipskie były rozbite i tylko utrzymywały się jeszcze w strefie Gazy (na linii Gaza - Umm-Reshresh), natomiast izraelskie oddziały znajdowały się głęboko na półwyspie Synaj.

Oddziały izraelskie przeprowadziły akcję wypędzenia Arabów z północnej części pustyni Negew, szczególnie z trójkąta Faludża. Wszyscy Arabowie opuścili ten rejon i przenieśli się w okolice Hebronu.

30 listopada 1948 r. Izraelczycy osiągnęli porozumienie z Arabami w rejonie Jerozolimy, dzięki któremu wprowadzono trwałe zawieszenie broni. 30 grudnia 1948 r. Wielka Brytania wystosowała pod adresem Izraela ultimatum, domagając się wycofania wojsk izraelskich z Egiptu, pod groźbą brytyjskiej interwencji wojskowej. Podobnej treści list przesłał na ręce izraelskiego premiera Ben Guriona także prezydent USA Truman. Na początku stycznia 1949 r. w stolicy Transjordanii, w Ammanie, pojawił się brytyjski batalion piechoty, który miał chronić przed izraelskim zagrożeniem.

Izraelczycy do 8 stycznia 1949 r. wycofali swoje oddziały z Egiptu. W trakcie tej operacji zestrzelili 6 stycznia 1949 r. pięć myśliwców brytyjskich, kontrolujących postępy wycofywania się armii izraelskiej z Synaju.

W pierwszej wojnie izraelsko-arabskiej zginęło 6 tys. izraelskich żołnierzy i 2 tys. cywilów, a 15 tys. zostało rannych. Straty krajów arabskich szacuje się na 15-20 tys. zabitych oraz 25-30 tys. rannych. Łączną liczbę uchodźców szacuje się na około 700 tys. osób, z których 460 tys. znalazło się ostatecznie w Jordanii, 100 tys. w Libanie, 80 tys. w Syrii, a reszta znalazła się w Strefie Gazy.

W 1948 r. liczbę uchodźców arabskich szacuje się na około 630 tys. Taka sama była liczba uchodźców żydowskich z krajów arabskich. W 1948 r. w krajach arabskich mieszkało 856 tys., a w 1982 r. już tylko 35 tys. Żydów. Żydzi byli zmuszeni siłą do opuszczenia krajów arabskich na skutek brutalnych prześladować i pogromów. Na terytorium państwa Izrael pozostało 156 tys. Arabów, stanowiąc około 18 % całej populacji kraju.

W latach 1948-1950 Izraelczycy przygotowali "Prawo o własności nieobecnych" stanowiące, że osoby, które od 29 listopada 1947 r. do 1 września 1948 r. opuściły miejsca zamieszkania będą traktowane jako "nieobecne". W ten sposób arabscy uchodźcy z Palestyny stracili możliwość dysponowania porzuconym majątkiem. Na tej podstawie Fundusz Własności Nieobecnych przejął duże obszary arabskiej ziemi.

13 stycznia 1949 r., pod patronatem nowego mediatora ONZ, Ralpha Bunche, rozpoczęły się na wyspie Rodos pokojowe rozmowy izraelsko-arabskie. Państwa arabskie nie chciały uznać istnienia Izraela, ani złożyć deklaracji o zakończeniu wojny, odmawiały też akceptacji terytorialnych rozstrzygnięć wojny, jednak Palestyna została podzielona między Izrael (77% terytorium kraju, czyli o 21% więcej niż przewidywała to rezolucja ONZ z 1947 r.), Transjordanię (Judea i Samaria) oraz Egipt (Strefa Gazy). Irak odmówił całkowicie prowadzenia rozmów z Izraelem.