"Z Konstytucji 3 Maja powinna być dumna cała Europa"

Parlamentarzyści Polski i Litwy po raz pierwszy w historii wspólnie uczcili 216. rocznicę Konstytucji 3 Maja. Z tej okazji odbyły się uroczyste zgromadzenia jednocześnie - w polskim Senacie i litewskim Sejmasie. Parlamenty łączyły się ze sobą za pośrednictwem telemostu.

Uroczystości przewodzili marszałek Senatu Bogdan Borusewicz i przewodniczący Sejmasu Viktoras Muntianas.

Na zakończenie posiedzenia polscy i litewscy parlamentarzyści przyjęli Wspólną Deklarację, w której złożyli "hołd Polakom i Litwinom, twórcom Konstytucji 3 Maja, testamentu Rzeczpospolitej Obojga Narodów, zbudowanej wokół praw i swobód obywatelskich, tolerancji, wolności wyznania, pokoju i opartej na zasadach równości współpracy pomiędzy dwoma europejskimi państwami".

"Konstytucja 3 Maja połączyła chrześcijańskie tradycje Europy i wartości Oświecenia, umożliwiła powstanie i przetrwanie przez okres zaborów, niewoli i okupacji nowoczesnych narodów polskiego i litewskiego" - podkreślono w Deklaracji.

Zwrócono w niej także uwagę, że "wartości zawarte w pierwszej pisanej konstytucji w Europie - wolność wyznania, równość wobec prawa, tolerancja, podział władzy, rządy oparte na woli narodu - stały się fundamentem rozwoju społeczeństwa obywatelskiego w naszych państwach".

Muntianas podkreślił w swoim wystąpieniu, że 3 maja 1791 r. dodał Polakom i Litwinom "sił, aby przetrwać okupacje i wschodnie wichry XX wieku". Jak przyznał, część litewskiego społeczeństwa oceniała Konstytucję 3 Maja "niejednoznacznie". Jednak - jak mówił - "dogłębna analiza Konstytucji, a zwłaszcza jej dodatku 'Wzajemnego zaręczenia' z 20 października (1791 roku) umożliwia zrehabilitowanie jej litewskiego aspektu".

Marszałek polskiego Senatu zaznaczył, że spadkobiercy Rzeczpospolitej Obojga Narodów mają europejskie powołanie. Doświadczenie unii polsko-litewskiej pokazuje siłę pojednania oraz równości dla rozwoju społeczeństw i bogactwa narodów - mówił Borusewicz. Jego zdaniem, unia polsko-litewska była pierwowzorem integracji europejskiej w naszej części kontynentu.

Możemy zmienić Europę. Zmienić, czyli budować jej jedność. Pilnie potrzebujemy wspólnej polityki energetycznej, czyli takiej, która wyzwoli wewnętrzne mechanizmy bezpieczeństwa i efektywności - powiedział Borusewicz.

Marszałek Sejmu Ludwik Dorn zwrócił uwagę, że Konstytucja 3 maja została uchwalona w momencie szczególnym. Jak stwierdzono w preambule, "narody Rzeczypospolitej stały się wolne od hańbiących obcej przemocy nakazów" - mówił.

Dziś też musimy pamiętać, że Rzeczpospolita Obojga Narodów to nie tylko Korona i Wielkie Księstwo Litewskie, ale też Kurlandia i Inflanty. Stąd dzisiejsza Polska czuje naturalną solidarność nie tylko z Litwą, ale też z Łotwą i Estonią, tak przez wspólne członkostwo w UE, jak i pamięć o wspólnej historii - podkreślił marszałek.

Prezydent Litwy Valdas Adamkus zauważył, że Konstytucja 3 Maja przypomina całemu światu i nam samym o wkładzie Polski i Litwy do postępowej myśli europejskiej. Jak zaznaczył, dla Polaków i Litwinów Konstytucja 3 Maja ważna jest przede wszystkim jako świadectwo, że społeczeństwa obu państw pod koniec XVIII w. zaczęły pojmować się jako naród obywatelski, jako nowoczesną wspólnotę.

W uroczystości w Warszawie i w Wilnie uczestniczyli także przewodniczący Parlamentu Europejskiego Hans-Gert Poettering oraz szefowie parlamentów Niemiec, Łotwy, Estonii, Węgier i Czech.

Przewodniczący PE podkreślił, że Europa wiele zawdzięcza Polsce i Litwie, a Konstytucja 3 Maja zrewolucjonizowała krajobraz polityczny w Europie. Jak ocenił, proces dalszego jednoczenia Europy, to najlepszy sposób na uczczenie twórców Konstytucji 3 Maja.

Tożsamość europejska i tożsamość Polski i Litwy są ze sobą związane. Wartości europejskie nie byłyby pełne bez udziału wartości polskich i litewskich (...) Jesteśmy dumni, że Polska i Litwa są znów wśród nas, jako wolne, demokratyczne państwa konstytucyjne - podkreślił Poettering.

Przewodniczący niemieckiego Bundestagu Norbert Lammert podkreślił, że pamięć o Konstytucji 3 Maja "jest ważna nie tylko dla Polski i Litwy, ale jest to też wkład do naszej wspólnej drogi do europejskiego Traktatu Konstytucyjnego".

Europa - mówił Lammert w litewskim Sejmie - powstaje dzięki "wspólnym wysiłkom". To, że Polska i Litwa są dzisiaj samodzielnymi, niezależnymi państwami jest dla mnie dowodem, że osiągnęliśmy w historii wielki postęp. Jest to dla nas zobowiązanie, jeśli chodzi o wspólną przyszłość kontynentu, za który odpowiadamy jako Europejczycy - powiedział szef Bundestagu.

Przewodnicząca Parlamentu Estonii Ene Ergma podkreślała w Wilnie, że mówiąc o Konstytucji 3 Maja, nie można zapominać o wyzwaniach stojących obecnie przed Europą. Opowiedziała się za dalszym pogłębianiem integracji europejskiej - wzmocnieniem bezpieczeństwa energetycznego, budowaniem wspólnej polityki zagranicznej, wzmacnianiem partnerstwa z NATO, związków transatlantyckich i współpracy w regionie Morza Bałtyckiej.

Ergma dziękowała Litwie za wsparcie podczas "niespokojnych dni, kiedy groteskowe cienie w nocy zaczęły wędrować po ulicach Tallina przypominając o niebezpieczeństwie sowieckim". Odniosła się w ten sposób do rozruchów w Tallinie, w związku z usunięciem z centrum miasta pomnika żołnierzy radzieckich. Zdaniem przewodniczącego czeskiego Senatu Premysla Sobotki, państwa Europy Środkowo-Wschodniej są częścią szerszej przestrzeni euroatlantyckiej, którą pomagali budować liczni przedstawiciele m.in. z Polski i Litwy.

"Z perspektywy współczesności Konstytucja 3 Maja jest osiągnięciem, z którego dumna może być nie tylko Polska, ale również cała Europa" - napisał w liście do zgromadzonych przewodniczący parlamenty Republiki Łotewskiej Indulis Emsis. Jego zdaniem, celem uchwalenia Konstytucji było ukształtowanie nowoczesnej, praworządnej organizacji społecznej.

Według Emsisa, zasady zawarte w Konstytucji 3 Maja, wywarły ogromny wpływ na kształtowanie zarysu wielu innych państw. "Owe karty historii są źródłem natchnienia i ważną częścią wspólnego historyczno-prawnego dziedzictwa Europy" - podkreślił.

Przewodnicząca Zgromadzenia Narodowego Węgier Katalin Szili nazwała czasy Sejmu Wielkiego najważniejszym etapem polsko- litewskiego parlamentaryzmu. Konstytucja 3 Maja - w czasach niedoli - dzięki swej nowoczesności potrafiła zespolić polskie i litewskie społeczeństwa, była w tle każdego polskiego zrywu niepodległościowego - podkreśliła.

Wiceprzewodnicząca Komisji Europejskiej Margot Wallstroem oceniła, że Polska i Litwa, to kraje które odegrały ważną rolę w historii Europy i były pomocne w jej historycznym zjednoczeniu.

Wiceprzewodniczący Ukraińsko-Polskiego Zgromadzenia Parlamentarnego Siergiej Byczkow podkreślał, że Konstytucja 3 Maja, to wielkie wydarzenie w historii Europy Środkowo-Wschodniej.