We wtorek wchodzi w życie nowelizacja procedury karnej

Prace nad nowelizacją Kpk trwały od czasów, gdy ministrem sprawiedliwości w rządzie Jerzego Buzka była Hanna Suchocka. Wtedy bowiem postanowiono przyjrzeć się funkcjonującemu od 1998 r. kodeksowi i znaleźć w nim przepisy, które się nie sprawdziły. Nowelizacja była już gotowa w 2000 r., jednak wstrzymały ją kolejne polityczne przesilenia (Suchocką zastąpił Lech Kaczyński, a jego - po ponad roku urzędowania - Stanisław Iwanicki).

Uchwaloną pod koniec zeszłej kadencji Sejmu nowelizację wszystkich kodeksów karnych zawetował prezydent i zapowiedział wtedy, że powołany przez niego zespół (pod przewodnictwem prof. Andrzeja Wąska z Lublina) przygotuje nową nowelizację - ale osobno Kodeks karny, osobno procedurę i osobno Kodeks karny wykonawczy. Procedurę Sejm uchwalił w grudniu zeszłego roku. W styczniu, po rozparzeniu poprawek Senatu, nowela trafiła do podpisu prezydenta.

Na mocy nowelizacji, w procedurze karnej pojawi się tzw. tryb zapiskowy, zwany też rejestrowym, do stosowania przez policję. Polega on na tym, że w sprawach o drobne przestępstwa funkcjonariusz przyjmie od pokrzywdzonego zgłoszenie (zresztą sporządzając dużo prostszy niż obecnie protokół) i policja przez co najmniej 5 dni będzie działała, by wykryć sprawcę przestępstwa. Jeśli nie uda się go ustalić, po 5 dniach sprawę się umorzy i przekaże do rejestru przestępstw, by tam czekała na ujawnienie nowych dowodów czy okoliczności, aby wówczas do niej wrócić.

Wzmocnienie roli policji w postępowaniu przygotowawczym ma też polegać na daniu jej możliwości prowadzenia prawie wszystkich śledztw - oprócz tych dotyczących sędziów czy prokuratorów, a także - jak to zakłada przyjęta w piątek poprawka Senatu - oprócz spraw o zabójstwo. Prokuratura w każdej chwili mogłaby przejąć od policji każde inne śledztwa, jeśli uzna to za celowe.

Cała nowelizacja Kpk wprowadza m.in. nieistniejącą dziś możliwość oddalania wniosków dowodowych mających na celu "oczywiste przedłużanie procesów", a także oddaje w ręce sądu decyzję o tym, czy kontynuować proces po 35 dniach przerwy - dziś wystarczy sprzeciw jednej ze stron, by trzeba było proces zaczynać od nowa.

Nowela dopuszcza też szersze stosowanie tzw. dobrowolnego poddania się karze, czyli uzgodnienia kary z prokuratorem, bez procesu, także w sprawach zagrożonych karą do 10 lat więzienia - dziś możliwość ta istnieje w sprawach o zagrożeniu karą do 5 lat.

Odbiurokratyzowanie ma polegać także na tym, że jeśli wizja lokalna jest nagrywana na wideo, protokół z niej będzie mógł zostać ograniczony jedynie do najważniejszych sformułowań, a nie - jak dziś - stenograficznego zapisu dźwięku i obrazu. Podobnie protokół rozprawy - dopuszczono zastąpienie go nagraniem lub stenogramem. Można będzie też wysyłać wezwania na rozprawę faksem lub e-mailem.

Pisma procesowe dla stron mają być awizowane dwukrotnie, a nie - jak dziś - raz. Natomiast materiał dowodowy wykorzystany już w sprawie, który potem staje się zbędny, należy niezwłocznie usunąć z akt i zniszczyć. Nie trafi on do policji, która mogłaby go przechowywać, przetwarzać i nadal wykorzystywać.