Powstanie Warszawskie. Porównaliśmy oblicza stolicy w 1944 roku z teraźniejszością
Od bohaterskiego zrywu Powstańców w tym roku mijają 74 lata. Toczące się przez ponad dwa miesiące działania zbrojne uwieczniono na niezliczonych zdjęciach i kronikach filmowych. Z perspektywy czasu materiały te wywołują piorunujące wrażenie.
1 sierpnia 1944 roku wybuchło Powstanie Warszawskie. Trudno znaleźć dziś Polaka, który nie kojarzy tej daty. Wiele fotografii z tego okresu stało się symbolem buntu przeciwko okupantowi. Jednak większość przedstawia ogrom zniszczeń spowodowanych ciągłymi bombardowaniami, celowymi podpaleniami i planowanym wyburzeniem całego miasta. Postanowiliśmy porównać kilka z nich, aby pokazać dobrze znane warszawiakom miejsca z nieco innej perspektywy.
Po 63 dniach od rozpoczęcia walk Stare Miasto praktycznie przestało istnieć. Ulice wypełnione były dogasającymi ruinami, a ze wszystkich zabytków przetrwało zaledwie 10 procent. Ćwierć zabudowy lewobrzeżnej Warszawy uległo zniszczeniu, nie wspominając o przeprawach przez Wisłę i dworcach kolejowych. Ale pomimo wydanego przez samego Hitlera nakazu zrównania stolicy Polski z ziemią, dziś trudno rozpoznać te same miejsca z czarno-białych ujęć.
1. Wysokościowiec Prudential został wybudowany 1933 roku. Zniszczony w Powstaniu nadal górował nad Warszawą. Odbudowano go w 1954 roku w socrealistycznym stylu. Dopiero w 2017 powrócono do jego pierwotnego wyglądu.
;2. Krakowskie Przedmieście - figura Chrystusa przez wejściem do kościoła Św. Krzyża. Pozdrawia turystów i wiernych od prawie 120 lat. Powstańcy odbili tę świątynię z niemieckich rąk 23 sierpnia 1944 roku. Jak się potem okazało, wcale nie na długo.
;3. Bank Towarzystw Spółdzielczych wybudowano w latach 1912-1917. Projekt budynku Jana Heuricha wieńczyły dwie figury drapieżnych ptaków autorstwa Józefa Zygmunta Otto. "Dom pod Orłami" obecnie jest siedzibą Krajowej Rady Spółdzielczej, Muzeum Historii Spółdzielczości w Polsce oraz oddziału banku Pekao SA.
;4. Pierwszy warszawski wieżowiec, nazywany po drugim właścicielu PAST-ą (skrót od Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej), zwracał uwagę przechodniów nie tylko swoim "zamkowym" kształtem. Wysokość 51 metrów pozwoliła mu w 1908 roku zyskać miano najwyższego budynku w Imperium Rosyjskim i mieszkalnego w całej Europie. Po wojnie bryłę pozbawiono charakterystycznych blank, dobudowując szklany kiosk na dachu.
;5. Brama Główna Uniwersytetu Warszawskiego znajduje się kilkadziesiąt metrów od wspomnianego wcześniej kościoła Świętego Krzyża. W 1944 roku część budynków znajdujących się na terenie kampusu przekształcono w koszary żandarmerii. Dwa miesiące przed wybuchem Powstania hitlerowcy ustawili przed uniwersytecką bramą bunkier. Walczącym o Warszawę przez moment udało się nawet go zdobyć, ale uczelnia pozostała w rękach niemieckich.
;6. W budynku przy Żelaznej 75a mieścił się posterunek żandarmerii niemieckiej, tzw. Nordwache. Tuż obok znajdowała się kładka łącząca getto małe z dużym. W czasie powstania warszawskiego Nordwache została zdobyta 3 sierpnia 1944 przez żołnierzy z batalionu „Chrobry I”. W miejscu dawnego bunkra dziś znajduje się pamiątkowy napis na chodniku.
;7. Gmach Zachęty w trakcie wojny (a dokładniej od 1942 roku) był miejscem organizowania nazistowskich wystaw propagandowych i funkcjonował pod nazwą Dom Kultury Niemieckiej (Haus der Deutschen Kultur). Podczas Powstania Warszawskiego budynek został uszkodzony, ale nie udało się go ostatecznie podpalić. Dzięki temu ocalał.
;8. W 1939 roku Zamek Królewski w Warszawie był jednym z pierwszych celów niemieckiej artylerii. Spalony i ograbiony, ostatnie tchnienie wydał we wrześniu 1944, kiedy został wysadzony w powietrze. Odbudowano go dzięki darowiznom Polaków dopiero w 1974 roku, ale publiczność mogła go zwiedzić dopiero dekadę później.
;9. Podczas walki powstańczych na Placu Grzybowskim częściowo uszkodzono dwie kamienice wraz z górującym nad okolicą Kościołem Wszystkich Świętych. Najbardziej ucierpiała spalona już po Powstaniu zachodnia pierzeja placu. Jedyną pozostałością po działaniach wojennych są budynki na ul. Próżnej, które przetrwały do dziś.
;10. Niemiecki transporter opancerzony SdKfz 251 zdobyty przez powstańców z VIII zgrupowanie "Krybar" przy Alei Na Skarpie dnia 14.VIII.1944 od 5-tej dywizji SS 'Viking'. Transporter został nazwany "Szary Wilk" i był użyty w ataku na Uniwersytet Warszawski.
;11. Hala Mirowska do zniszczenia w 1944 roku była największym w stolicy obiektem handlowym. 1 sierpnia doszło do walk o wschodnią halę, gdzie Niemcy mieli swoje warsztaty samochodowe. Kilka dni później obie hale zostały spalone. To tu doszło do zamordowania okolicznych mieszkańców w ramach zemsty. W dniach 7 i 8 sierpnia hitlerowcy zastrzelili pod murem jednej z hal ponad 500 osób. Powstańcy jeszcze dwukrotnie próbowali odbić budynki, ale bezskutecznie.
Widzisz coś ciekawego? Masz zdjęcie, filmik? Prześlij nam przez Facebooka na wawalove@grupawp.pl lub dziejesie.wp.pl
