Powstanie Warszawskie. Porównaliśmy oblicza stolicy w 1944 roku z teraźniejszością
Od bohaterskiego zrywu Powstańców w tym roku mijają 74 lata. Toczące się przez ponad dwa miesiące działania zbrojne uwieczniono na niezliczonych zdjęciach i kronikach filmowych. Z perspektywy czasu materiały te wywołują piorunujące wrażenie.
1 sierpnia 1944 roku wybuchło Powstanie Warszawskie. Trudno znaleźć dziś Polaka, który nie kojarzy tej daty. Wiele fotografii z tego okresu stało się symbolem buntu przeciwko okupantowi. Jednak większość przedstawia ogrom zniszczeń spowodowanych ciągłymi bombardowaniami, celowymi podpaleniami i planowanym wyburzeniem całego miasta. Postanowiliśmy porównać kilka z nich, aby pokazać dobrze znane warszawiakom miejsca z nieco innej perspektywy.
Po 63 dniach od rozpoczęcia walk Stare Miasto praktycznie przestało istnieć. Ulice wypełnione były dogasającymi ruinami, a ze wszystkich zabytków przetrwało zaledwie 10 procent. Ćwierć zabudowy lewobrzeżnej Warszawy uległo zniszczeniu, nie wspominając o przeprawach przez Wisłę i dworcach kolejowych. Ale pomimo wydanego przez samego Hitlera nakazu zrównania stolicy Polski z ziemią, dziś trudno rozpoznać te same miejsca z czarno-białych ujęć.
1. Wysokościowiec Prudential został wybudowany 1933 roku. Zniszczony w Powstaniu nadal górował nad Warszawą. Odbudowano go w 1954 roku w socrealistycznym stylu. Dopiero w 2017 powrócono do jego pierwotnego wyglądu.
2. Krakowskie Przedmieście - figura Chrystusa przez wejściem do kościoła Św. Krzyża. Pozdrawia turystów i wiernych od prawie 120 lat. Powstańcy odbili tę świątynię z niemieckich rąk 23 sierpnia 1944 roku. Jak się potem okazało, wcale nie na długo.
3. Bank Towarzystw Spółdzielczych wybudowano w latach 1912-1917. Projekt budynku Jana Heuricha wieńczyły dwie figury drapieżnych ptaków autorstwa Józefa Zygmunta Otto. "Dom pod Orłami" obecnie jest siedzibą Krajowej Rady Spółdzielczej, Muzeum Historii Spółdzielczości w Polsce oraz oddziału banku Pekao SA.
4. Pierwszy warszawski wieżowiec, nazywany po drugim właścicielu PAST-ą (skrót od Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej), zwracał uwagę przechodniów nie tylko swoim "zamkowym" kształtem. Wysokość 51 metrów pozwoliła mu w 1908 roku zyskać miano najwyższego budynku w Imperium Rosyjskim i mieszkalnego w całej Europie. Po wojnie bryłę pozbawiono charakterystycznych blank, dobudowując szklany kiosk na dachu.
5. Brama Główna Uniwersytetu Warszawskiego znajduje się kilkadziesiąt metrów od wspomnianego wcześniej kościoła Świętego Krzyża. W 1944 roku część budynków znajdujących się na terenie kampusu przekształcono w koszary żandarmerii. Dwa miesiące przed wybuchem Powstania hitlerowcy ustawili przed uniwersytecką bramą bunkier. Walczącym o Warszawę przez moment udało się nawet go zdobyć, ale uczelnia pozostała w rękach niemieckich.
6. W budynku przy Żelaznej 75a mieścił się posterunek żandarmerii niemieckiej, tzw. Nordwache. Tuż obok znajdowała się kładka łącząca getto małe z dużym. W czasie powstania warszawskiego Nordwache została zdobyta 3 sierpnia 1944 przez żołnierzy z batalionu „Chrobry I”. W miejscu dawnego bunkra dziś znajduje się pamiątkowy napis na chodniku.
7. Gmach Zachęty w trakcie wojny (a dokładniej od 1942 roku) był miejscem organizowania nazistowskich wystaw propagandowych i funkcjonował pod nazwą Dom Kultury Niemieckiej (Haus der Deutschen Kultur). Podczas Powstania Warszawskiego budynek został uszkodzony, ale nie udało się go ostatecznie podpalić. Dzięki temu ocalał.
8. W 1939 roku Zamek Królewski w Warszawie był jednym z pierwszych celów niemieckiej artylerii. Spalony i ograbiony, ostatnie tchnienie wydał we wrześniu 1944, kiedy został wysadzony w powietrze. Odbudowano go dzięki darowiznom Polaków dopiero w 1974 roku, ale publiczność mogła go zwiedzić dopiero dekadę później.
9. Podczas walki powstańczych na Placu Grzybowskim częściowo uszkodzono dwie kamienice wraz z górującym nad okolicą Kościołem Wszystkich Świętych. Najbardziej ucierpiała spalona już po Powstaniu zachodnia pierzeja placu. Jedyną pozostałością po działaniach wojennych są budynki na ul. Próżnej, które przetrwały do dziś.
10. Niemiecki transporter opancerzony SdKfz 251 zdobyty przez powstańców z VIII zgrupowanie "Krybar" przy Alei Na Skarpie dnia 14.VIII.1944 od 5-tej dywizji SS 'Viking'. Transporter został nazwany "Szary Wilk" i był użyty w ataku na Uniwersytet Warszawski.
11. Hala Mirowska do zniszczenia w 1944 roku była największym w stolicy obiektem handlowym. 1 sierpnia doszło do walk o wschodnią halę, gdzie Niemcy mieli swoje warsztaty samochodowe. Kilka dni później obie hale zostały spalone. To tu doszło do zamordowania okolicznych mieszkańców w ramach zemsty. W dniach 7 i 8 sierpnia hitlerowcy zastrzelili pod murem jednej z hal ponad 500 osób. Powstańcy jeszcze dwukrotnie próbowali odbić budynki, ale bezskutecznie.
Widzisz coś ciekawego? Masz zdjęcie, filmik? Prześlij nam przez Facebooka na wawalove@grupawp.pl lub dziejesie.wp.pl
