Wałęsa dla WP: oto moje propozycje do dyskusji o Europie

Europa powinna otwierać dziś kolejny rozdział swej historii, bo uwarunkowania świata zmieniły się w stopniu pozwalającym nazwać dzień dzisiejszy, w zwłaszcza jutro nową epoką. Zadaniem Grupy Refleksyjnej, której mam zaszczyt być członkiem jest wskazanie kierunków rozwoju naszego kontynentu w perspektywie parudziesięciu lat, ale również zastanowienie się nad szansami i zagrożeniami stojącymi przed jednoczącą się Europą.

Dla pełnego wykorzystania tej historycznej szansy budowania silnej i zorganizowanej Wspólnoty, Europa jednocząc się budowana musi być w oparciu o określone założenia i poczucie jedności jej obywateli. Mam tu na myśli fundament idei i wartości, które przez każde z państw członkowskich i narodów budujących Unię, uznają za własne i bliskie w kontekście budowania wspólnej Europy. Powinny one wypływać z tradycji i gwarantować rozwój Wspólnoty w przyszłości. Powinny to być wreszcie wartości wspólne wszystkim i każdemu z osobna, bo tylko taki fundament może być trwały w perspektywie właśnie kilkudziesięciu lat.

Czy jest możliwe znalezienie wspólnych wartości w tak bardzo różnorodnej pod względem kultury i tradycji Europie? Wydaje mi się, że jest to możliwe i konieczne. Moje doświadczenie w powstawaniu „Solidarności” mówi, że tylko wspólne wartości i idee potrafią zjednoczyć społeczeństwo, obudzić je z apatii i zachęcić do działania, a nawet doprowadzić do poprawy stosunków wzajemnych.

To właśnie ustalenie takiego katalogu podstawowych wartości kształtujących tożsamość jednoczącej się Europy wyznaczy perspektywy rozwoju Unii Europejskiej na kolejne dziesięciolecia. Podobnie jak kiedyś ustalenie praw i obowiązków złożyły się na podstawy kodeksu drogowego i wyznaczyły ogólne przepisy poruszania się pojazdów po naszych drogach, tak teraz pewien uznany katalog wartości, na których budowana jest Unia Europejska i który uznawany jest przez składające się na Unię państwa i narody będzie stanowił o sile Wspólnoty i wyznaczy granice jej rozwoju. Będzie trwałym punktem odniesienia na dziś i jutro. Naturalnym tak dla mnie, jak i dla wielu osób zaangażowanych w życie wspólnot religijnych, które kształtowały i wpływały na sytuację w Europie przez wieki, jest zwrócenie się przy omawianiu zagadnień z katalogu wartości do nauczania Kościoła, zwłaszcza zaś w kontekście pewnego uniwersalizmu dorobku kultury Europy – Kościoła Katolickiego. Przez wieki Ojcowie Kościoła, tworząc tak, jego duchowy jak i
materialny dorobek, tworzyli system wartości i instytucji mający za zadanie umocnienie wspólnoty wiernych Kościoła i kościoła instytucjonalnego. Mój wielki Rodak, papież Jan Paweł II nie ukrywał nigdy, że widzi w procesach integracji kontynentu powrót do kulturowych i historycznych korzeni Europy oraz zakończenie raniących przez wieki nasz kontynent dramatów bratobójczej walki.

Co znaczy być Europejczykiem w XXI w.? Jakie wartości wyznaczają Europę? Pisząc ten tekst, tak jak i wielokrotnie wcześniej inicjując dyskusję na ten temat raczej zadawałem pytania niż dawałem odpowiedzi. Wielu już próbowało zmierzyć się z tym zagadnieniem i jestem pewien, że nie zamkniemy tego tematu jako Grupa Refleksyjna. Uznajmy jednak, że po pierwsze ten katalog, jak pisałem wcześniej, warunkuje dobrobyt i funkcjonowanie Unii, a po drugie, że wyznaczając podstawowe jego punkty, czerpiąc z różnych doświadczeń i ubogacając się i naszych współobywateli jednocześnie, mając możliwości, jakie dała nam Rada Unii Europejskiej stworzymy podstawy takiego katalogu i poddamy go publicznej debacie budując w ten sposób tożsamość Europy.

Pragnę, więc zwrócić Państwa uwagę na siedem pojęć, które według mnie stanowić powinny podstawę kształtowania naszej tożsamości i filary katalogu wartości, których poszanowanie i pełne identyfikowanie się z nimi definiuje Europejczyków XXI wieku. Warunkiem celowość stworzenia Katalogu Wartości Wspólnych musi być ich uniwersalizm dający gwarancję pełnego konsensusu. Proponuję wyłonić Katalog z poniżej opisanych obszarów i zasad:

1. Zasada poszanowania godności człowieka; wynikające z niej zarówno zasady poszanowania praw człowieka, jak i tolerancja wobec postaw, z którymi nie musimy się identyfikować.

2. Zasada solidarności; rozumiana jako solidarność i braterstwo pomiędzy ludźmi, mieszkańcami naszego kontynentu, ale też między państwami członkowskimi; umiejętność wyrzeczenia się części swego partykularnego zysku na rzecz dobra wspólnoty.

3. Zasada partycypacji demokratycznej obywateli; Unia powinna być kształtowana dla obywateli, dla zapewnienia im pokoju i dobrobytu, a aktywność obywatelska powinna Unię kształtować. Podstawowym wyzwaniem dla Unii jest pokazanie obywatelom sensu jednoczenia i budowania Wspólnoty.

4. Zasada pomocniczości nie powinna ograniczać się do samej Unii; dobrobyt Unii powinien być gwarancją pokoju światowego.

5. Zasada patriotyzmu narodowego i europejskiego; oparta o dumę z tradycji i kultury, wiążąca się ze znajomością historii, jaką przeszła Europa i każdy kraj członkowski.

6. Zasada innowacyjności - rozwój nauki i nowych technologii staje się podstawą dobrobytu we współczesnym świecie. Unia wszelkimi dostępnymi środkami powinna wspierać edukację, badania naukowe i promować rozwój w rozumieniu udogodnień dla obywateli Unii, jak i kształtowania bezpieczeństwa ekologicznego.

7. Zasada wolności religii i poszanowania wiary - powinna zostać odrębnie podkreślona; osobiście jestem człowiekiem głęboko wierzącym i wiem, jak wiele wiara dawała mi i daje w życiu osobistym i budowaniu mojej tożsamości; ważne, aby Unia stała na straży wolności wiary i prawa do swobodnego wyrażania poglądów w tej materii. Religia nigdy więcej nie powinna stawać się w Europie źródłem podziału, a zasada wolności i tolerancji religijnej powinna stanowić odpowiedź Europy na wszelkiego typu obecne w świecie postawy ekstremistyczne.

Jest to mój autorski głos w dyskusji, dotyczącej istoty znaczenia pewnych ram i podstaw, dla tego co mamy rozwijać i chronić – Unii Europejskiej i dobrobytu jej obywateli. Czekam na głosy w dyskusji i na lepsze propozycje.

Pozdrawiam z Brukseli,
Lech Wałęsa