Upały można przeżyć...

Przy wysokich temperaturach ważne jest odpowiednie ubranie i obuwie - luźne i przewiewne, wykonane z naturalnych surowców. Lepiej też nie przesadzać z opalaniem.

Na to, jak odbieramy upał składają się temperatura, wilgotność i ruch powietrza. Najgorsza jest gorąca, wilgotna i bezwietrzna pogoda.

Z wysoką temperaturą organizm walczy, wydzielając pot. Jednak im wyższa wilgotność powietrza, tym pocenie jest mniej skuteczne. Ruch powietrza - czy to wiatr, czy powiew wentylatora - unoszą ze sobą nadmiar ciepła i chłodzą ciało. Ale tylko wtedy, gdy temperatura powietrza jest niższa niż temperatura ciała (37 stopni Celsjusza).

Organizm wydziela duże ilości potu. Jego parowanie powoduje znaczną utratę ciepła i utrzymuje na normalnym poziomie temperaturę ciała. Jednak prowadzi to do odwodnienia i utraty soli mineralnych (zwłaszcza sodu, potasu i chloru). W skrajnych przypadkach odwodnienie może być nawet przyczyną śmierci. Podczas ciężkiej pracy fizycznej w naszym klimacie utrata wody dochodzi do 8 litrów w ciągu 8 godzin. Trzeba więc pić dużo płynów, na przykład wody mineralnej; lepiej unikać napojów gazowanych. Nie powinny być też zbyt zimne. Zalecana jest gorąca herbata bez cukru.

Przy podwyższonej temperaturze rozszerzają się obwodowe naczynia krwionośne i krew napływa do skóry, odprowadzając ciepło z wnętrza ciała. Wzmaga się także wydzielanie potu. Serce bije szybciej, a ciśnienie spada, co szczególnie odczuwają chorzy na serce.

Szczególnie niebezpiecznym stanem jest udar cieplny - przy niewydolności mechanizmów oddawania ciepła z ustroju. Pojawia się ból głowy, a następnie nagła utrata przytomności. Skóra staje się czerwona, gorąca i sucha, tętno szybkie, a temperatura bardzo wysoka. Konieczna jest szybka pomoc lekarska i doraźne oziębienie ciała, na przykład poprzez owinięcie wilgotnym prześcieradłem.

Udar cieplny można pomylić z wyczerpaniem na skutek gorąca - omdleniem związanym z odwodnieniem. W tym przypadku skóra jest blada i lepka, a tętno wolne. Wystarczy ułożyć daną osobę z głową nieco do dołu, a gdy odzyska przytomność - podać picie.

Udar cieplny szczególnie zagraża dzieciom i niemowlętom (mają nie w pełni rozwinięty układ termoregulacji) i osobom otyłym, których tkanka tłuszczowa utrudnia odprowadzanie ciepła. Także psy są mało odporne na przegrzanie (nie mają nawet gruczołów potowych); pozostawienie psa w zamkniętym samochodzie na słońcu może się skończyć tragicznie.

Ponieważ więcej krwi przepływa przez skórę, a mniej przez narządy wewnętrzne - jak nerki i wątroba - ich czynność ulega osłabieniu. Nic dziwnego, że upały sprzyjają na przykład kamicy nerkowej.

Przy dłużej trwających upałach może się zmniejszać ilość przenoszącej tlen hemoglobiny we krwi, co ułatwia oddychanie Spada też liczba białych krwinek, co zwiększa zagrożenie infekcjami, zwłaszcza ropnymi.

Lepiej nie przesadzać ze słońcem i opalaniem - choć działanie słońca na organizm jest w _ małych dawkach_ korzystne, nadmiar prowadzi do oparzeń skóry i przegrzania. Poparzenie słoneczne uszkadza skórę, co sprzyja jej starzeniu i powstawaniu zmarszczek słońca, a w dalszej perspektywie-nowotworom.

Do wysokich temperatur można się częściowo przyzwyczaić. Także mieszkańcy tropików zawdzięczają możliwość normalnego funkcjonowania aklimatyzacji, a nie cechom wrodzonym. Zwykle aklimatyzacja trwa od 4 do 7 dni. W tym czasie dobrze jest ograniczyć wysiłek w najgorętszej porze dnia. (iza)