"Paszporty covidowe". UE jest na tak. Jak będziemy podróżować po Europie?

Najpierw na poziomie unijnym mówiło się o paszportach szczepionkowych. Później zaczęto dyskutować o Zielonych Cyfrowych Certyfikatach. Teraz europosłowie chcą zmiany nazwy dokumentu na "unijny certyfikat COVID-19". Wątpliwości na poziomie nazewnictwa są odbiciem wątpliwości co do samej zasadności wprowadzenia dokumentów umożliwiających funkcjonowanie i przemieszczanie się w Unii w czasach pandemii. 

Unijny certyfikat ma być jednolitym dokumentem obowiązującym na terenie całej Unii Europejskiej. Oznacza to, że w domyśle będzie spełniał głównie rolę międzynarodową, bo na poziomie państwowym poszczególne kraje już uruchamiają podobne certyfikaty bądź dokumenty uprawniające do korzystania z różnych form życia publicznego. Wcześniej dyskusje w Unii toczyły się wokół szczepionkowego paszportu, jednak zrezygnowano z tego słowa. 

- To nie jest paszport szczepionkowy. Nazywajmy to "certyfikatem covidowym", bo nasza propozycja nie wprowadza "paszportów" czy też szczepionkowych zezwoleń na podróż - mówił komisarz UE Didier Reynders, który pilotuje ten projekt Komisji Europejskiej, w rozmowie z Deutsche Welle. 

W istocie jednak certyfikat niewiele się od paszportu będzie różnił. Ma zawierać informacje o szczepieniu (jego czasie oraz rodzaju szczepionki), wynikach ewentualnych testów PCR oraz o przebytym zakażeniu COVID-19. Deputowani chcą, żeby certyfikaty obowiązywały przez 12 miesięcy, ale nie dłużej. Dokument, który może być w formie cyfrowej lub papierowej, ma ułatwić poruszanie się po UE. - Nie będzie to jednak dokument, który będzie uniemożliwiał swobodne przemieszczanie się po Unii Europejskiej, przekraczanie granic, bo nie może być on nadrzędny wobec podstawowych praw, wobec strefy Schengen - mówi Wirtualnej Polsce europeista z Centrum Stosunków Międzynarodowych Łukasz Polinceusz.  

I tutaj pojawiają się wątpliwości. Skoro dokument nie będzie niezbędny do przekroczenia granic, ponieważ o tym i tak nadal będą decydować poszczególne państwa, to jaka będzie jego rola?

Według Krzysztofa Kokoszczyńskiego, eksperta ds. europejskich, wciąż nie jest to do końca jasne. - Niestety pojawia się sceptycyzm, także na poziomie Rady Unii Europejskiej. Istnieją obawy, że wprowadzenie tego dokumentu nie będzie stanowiło jedynego warunku niezbędnego do podróżowania w Europie. Można przyjąć, że część państw będzie chciała dodatkowych zabezpieczeń zanim wpuści kogoś na swój teren. A to by zniszczyło ideę tych certyfikatów - uważa Kokoszczyński. Według czwartkowych ustaleń również do krajów członkowskich będzie należała decyzja, czy zaakceptują świadectwa szczepień wydane w innych państwach dla szczepionek nieautoryzowanych w Unii.

Jak podkreśla ekspert istnieje też dwuznaczność na poziomie prawnym. - Oczywiście w kwestiach zdrowotnych prawo krajowe jest ponad prawem europejskim. Z drugiej strony, w gestii Brukseli jest dbanie o swobodny przepływ ludności. To jest istotny punkt tarcia między stronami - podkreśla Kokoszczyński.

Kolejną kluczową kwestią jest też czas wprowadzenia unijnego certyfikatu. Unia Europejska chciałaby, żeby stało się to do 25 czerwca. Ale na przeszkodzie mogą stanąć procedury i ścieżka legislacyjna. Teraz projekt certyfikatu trafi do Rady Unii Europejskiej. - Rada pochyli się pewnie nad tym dość szybko, ale mamy jeszcze inne elementy jak wdrożenie norm technicznych uwzględniających sieć zdrowia całej Unii Europejskiej - zauważa Łukasz Polinceusz.

- Do tego dochodzi kwestia aktualizacji danych na poziomie ogólnoeuropejskim. Polska deklaruje na przykład, że ma taką bazę osobową. Ale nie wiadomo, czy taka baza jest aktualizowana w innych krajach. Wszystko może rozbić się o szczegóły - dodaje ekspert.

Na przyjęciu certyfikatu szczepionkowego zależy przede wszystkim krajom z południa Europy, dla których turystyka jest istotną gałęzią gospodarczą. W tym tygodniu Hiszpania ogłosiła, że chciałaby przyjąć zagranicznych turystów od czerwca i że bardzo liczy na wprowadzenie unijnego certyfikatu. Podobne nastroje panują w Grecji, na Malcie czy na Cyprze.

Łukasz Polinceusz zwraca jednak uwagę, że unijny paszport COVID-19 może być przydatny nie tylko w perspektywie krótkoterminowej, ale i długoterminowej. - Może on działać trochę na zasadzie tzw. żółtej książeczki szczepionkowej, która przecież funkcjonuje od lat. Nie wiadomo bowiem, jak sytuacja związana z koronawirusem ewoluuje w przyszłości, czy nie będziemy mieli do czynienia z nowymi szczepami i tak dalej. Być może Światowa Organizacja Zdrowia uzna, że pandemia ma charakter ogniskowy czy obszarowy, że może występować w kolejnych miesiącach czy nawet latach w różnych obszarach świata - twierdzi ekspert Centrum Stosunków Międzynarodowych.

Na razie kilka krajów Unii Europejskiej wprowadza własne systemy mające na celu identyfikację osób zaszczepionych bądź takich, które przeszły zakażenie. Wielka Brytania poinformowała w czwartek, że tamtejsza aplikacja Ministerstwa Zdrowia (NHS) jest dostosowywana do wykorzystania jako paszport covidowy dla osób spędzających wakacje za granicą. Jak informowaliśmy w poprzednim tygodniu, testy własnej aplikacji zapowiedziała też Francja. Dania uruchomiła paszport "Coronapas", który umożliwia obywatelom dostęp do usług, a Holandia testuje program o nazwie "Powrót do życia".