Ujawniamy nową instrukcję HEAD. Ekspert: dokument napisany według najgorszych wzorców

Według naszych źródeł w MON "instrukcja organizacji lotów z najważniejszymi osobami w państwie", do której dotarliśmy, powstała pod koniec 2017 roku, gdy szefem MON był Antoni Macierewicz. Prace nad dokumentem trwały niemal dwa lata i odwołany w styczniu Macierewicz nie zdążył już go podpisać.

Po objęciu resortu przez Mariusza Błaszczaka - jak twierdzą nasze źródła - w dokumencie nie naniesiono znaczących zmian poza kosmetycznymi, jak zastąpienie zlikwidowanego Biura Ochrony Rządu przez powołaną w lutym Służbę Ochrony Państwa. - Nie można było nic istotnego zmienić z prostego powodu. Musielibyśmy wtedy zacząć na nowo uzgodnienia z innymi instytucjami (o tarciach między MON i kancelarią premiera pisaliśmy we wrześniu). Jedyne istotne zmiany to zastąpienie BOR przez SOP – tłumaczy jeden z rozmówców.

Drugi dodaje, że instrukcja powinna być podpisana przez obecnego szefa MON Mariusza Błaszczaka. – Musi podpisać, bo inaczej grozi mu prokurator. Najważniejsze osoby w państwie nie mogą latać w oparciu o nieaktualną instrukcję – podkreśla.

Instrukcja HEAD określa zasady bezpieczeństwa podczas lotów prezydenta, premiera oraz marszałków Sejmu i Senatu. Obecnie obowiązująca wersja, w której pojawia się nieistniejący już BOR, powstała w 2012 roku. Politycy – jak pisała w kwietniu Wirtualna Polska – mają problem z przestrzeganiem terminów zamawiania lotów i często decydują się na wylot w ostatniej chwili. Z instrukcji, do której dotarliśmy, wynika, że MON wyszedł politykom naprzeciw, zapominając jednak o względach bezpieczeństwa.

W nowej wersji dokumentu jest zapis umożliwiający w "nagłych przypadkach" zamawianie lotu "w terminie krótszym niż 24 godziny (np. pocztą elektroniczną), umożliwiającym bezpieczne przygotowanie lotu i zabezpieczenie wizyty przez BOR”.

Do tego warunku dodano jednak sformułowanie „nie później niż w czasie określonym przez BOR i realizatora lotów”. To odniesienie ma kluczowe znaczenie, bo w funkcjonującym w siłach powietrznych regulaminie lotów minimalny czas na przygotowanie lotu to zaledwie dwie godziny.

Oficer sił powietrznych: - Nie wsiadłbym do samolotu z załogą, która miała tak mało czasu na przygotowanie się do lotu. Politycy mogą. Samobójstwo nie jest zabronione. Cała nadzieja w tym, że lotu odmówi załoga, choć za to odpowie służbowo. Lepiej jest był przesłuchiwanym przez czterech, niż niesionym przez czterech na cmentarzu.

Gen. Tomasz Drewniak , ekspert fundacji Stratpoints i były Inspektor Sił Powietrznych ocenia w rozmowie z nami, że zmiana ma "pomóc obejść problem z nieterminowym zamawianiem lotów" przez kancelarię prezydenta, premiera, Sejmu i Senatu.

Ekspert zauważa, że w instrukcji nie ma definicji "wyjątkowych przypadków", więc samolot można zamawiać nawet dwie godziny wcześniej, choć profesjonalne przygotowanie lotu w takim czasie jest w praktyce niewykonalne.

Drewniak, który na naszą prośbę przeanalizował dokument, ocenia, że jest "zrobiony według najgorszych wzorców".

- Mam nadzieję, że dokument nie zostanie podpisany przez ministra, bo jest źle napisany, zagmatwany. Sam czytałem go trzy razy i momentami nie mogę zrozumieć. Autor wykorzystywał zapisy starych instrukcji. Powinno się stworzyć całkiem nowy, krótki dokument – mówi były Inspektor Sił Powietrznych.

Generał wyjaśnia, że MON powinno stworzyć od podstaw nowy, krótki dokument napisany prostym językiem, bo jest używany przez urzędników w kancelarii prezydenta, czy premiera, którzy są laikami.

Innego zdania jest nasz rozmówca zbliżony do MON: - Instrukcja nie jest pisana dla rolnika z Mławy. To dokument dla specjalistów. Musi być precyzyjny. Choć może trzeba było napisać prosty bryk dla mniej rozgarniętych i polityków.

Według naszych źródeł w resorcie kluczową rolę przy pisaniu dokumentu odegrał Grzegorz Kułakowski, który w czasie, gdy doszło do katastrofy smoleńskiej był wiceszefem zlikwidowanego potem 36. pułku lotnictwa transportowego.

- Widać rękę Kułakowskiego, który ma opinię komplikatora – mówi nam jeden z oficerów. Zdaniem innego rozmówcy szczegółowe zapisy instrukcji to efekt rozpraw sądowych po Smoleńsku, w których Kułakowski brał udział w roli świadka. - Grzesiek był ciągany po sądach. Wie dzięki temu, do czego się może przyczepić sędzia, czy prokurator. I z myślą o tym pisał instrukcję – tłumaczy.

- Osób wymienionych z funkcji w instrukcji jest ze 30, co doprowadza do rozmycia odpowiedzialności. W razie problemu zanim łatwo wskazać winnych na samym dole, dzięki czemu ludzie stojący wyżej w hierarchii unikną odpowiedzialności. W wojsku nazywamy to "obijaniem tyłka blachą" – wtóruje gen. Drewniak.

Ekspert wskazuje, że niepotrzebnie do instrukcji wpisano przykładowo obowiązki kapitana, który obserwuje radar w Centrum Operacji Powietrznych. - Co kancelarię prezydenta to obchodzi? A COP ma swoje obowiązki wpisane w innych dokumentach – zauważa.

Drewniak zwraca też uwagę, że na nieprecyzyjny zapis, który umożliwia korzystanie z samolotów rządowych nie tylko czterem najważniejszym osobom w państwie, członkom ich delegacji i personelowi, ale też "innym osobom".

Zapis dotyczy "wyjątkowych przypadków, uzasadnionych potrzebą niesienia pomocy humanitarnej, żywotnymi interesami lub zobowiązaniami międzynarodowymi RP", których z wojskowego transportu lotniczego "mogą korzystać również inne osoby". Termin ten jednak nie jest wyjaśniony.

Niejasny – według eksperta – jest też wymóg, zgodnie z którym piloci powinni posiadać "odpowiednie predyspozycje osobowościowe do realizacji lotów z najważniejszymi osobami w państwie". - Nie wiadomo kto i według jakich kryteriów to ocenia. Czy pilot latający normalnie ma zły stan psychofizyczny? – pyta gen. Drewniak.

Resort tych wątpliwości nie rozwiewa. Pytania o projekt instrukcji wysłaliśmy do służb prasowych MON 21 lutego. Mimo upływu 2 tygodni nie dostaliśmy żadnej odpowiedzi, co oznacza złamanie 2-tygodniowego terminu ustawy o dostępie do informacji publicznej.

O sprawę próbowaliśmy też zapytać w Sejmie Mariusza Błaszczaka i Antoniego Macierewicza. Zarówno szef MON, jak i jego poprzednik nie chcieli rozmawiać.