wyzwolenie(strona 2/3)

Pomorskie Auschwitz działało 1007 dni. Obóz koncentracyjny Stutthof był pierwszym niemieckim obozem w Polsce. Przez całą wojnę trafiło do niego 127 tys. osób. Większość więźniów zmarła podczas pobytu, inni podczas "marszu śmierci" - ocaleli nieliczni. Po wyzwoleniu polscy komuniści mieli plany jego reaktywacji.

30 marca 1945 roku Gdańsk został ostatecznie zajęty przez Armię Czerwoną. Szlak żołnierzy odcisnął się na mieście gwałtami i grabieżami. "Wyzwoliciele" nieśli wolność od Niemców, ale też własny, brutalny porządek.

Gdy do obozów koncentracyjnych zbliżał się front, więźniowie byli wysyłani w transportach, albo pieszo przeganiani do kolejnych obozów w głębi Niemiec. Ten sam los spotkał więźniów z Auschwitz. - W momencie wyzwolenia było tam 7 tys. osób. Pozostali więźniowie - ok. 130 tys., od jesieni 1944 r. byli wysyłani na zachód - mówi dr Jolanta Żyndul z Uniwersytetu Warszawskiego, kierownik Centrum Badania i Nauczania Dziejów i Kultury Żydów w Polsce im. Mordechaja Anielewicza.

Przecież to jest nieprawda. Nazwa frontu nie ma nic wspólnego z jego składem narodowościowym - mówi w rozmowie z WP prof. Wojciech Materski, historyk i politolog zasiadający Polsko-Rosyjskiej Grupie do Spraw Trudnych. Odnosi się w ten sposób do słów Grzegorza Schetyny, który stwierdził, że obóz koncentracyjny Auschwitz został wyzwolony przez żołnierzy ukraińskich. Profesor zaznacza, że błąd ten został celowo wykorzystany przez Moskwę. - Minister dostarczył pretekst, więc w nas walą - wyjaśnia.

Oddział partyzancki Delegatury Sił Zbrojnych, w nocy z 20 na 21 maja uwolnił kilkuset więźniów z obozu NKWD w Rembertowie. Obóz został zdobyty i rozbity przez oddział podporucznika Edwarda Wasilewskiego "Wichurę". W obozie więzieni byli wówczas koledzy żołnierzy tego oddziału, w tym podporucznik Stanisław Maciejewski. Łącznie z obozu udało się wyswobodzić około 500 osób, 200 z nich NKWD złapało ponownie na podstawie listów gończych.

Wojska polskie i radzieckie wyzwoliły obóz koncentracyjny w Sztutthofie koło Gdańska, funkcjonował od 2 września 1939 roku i był pierwszym i najdłużej istniejącym obozem tego typu na terenach wchodzących obecnie w granice Polski.

Radzieckie wojska wyzwoliły hitlerowski obóz koncentracyjny dla kobiet w Ravensbrueck. Od wiosny 1939 roku zamordowano tam blisko 90 tysięcy kobiet, w tym 35 tysięcy Polek.

Amerykańskie wojska wyzwoliły hitlerowski obóz koncentracyjny w Dachau, założony 22 marca 1933 roku. Przez 12 lat hitlerowcy więzili tam ponad dwieście tysięcy osób. Do dnia wyzwolenia w obozie zmarło ponad 31 tysięcy ludzi.

Radzieckie i polskie wojska wyzwoliły obóz koncentracyjny w Sachsenhausen-Oranienburgu, w którym hitlerowcy zamordowali prawie 60 tysięcy osób.

2. Korpus Polski pod dowództwem generała Zygmunta Bohusza-Szyszki wyzwolił Bolonię.

Wojska brytyjskie wyzwoliły obóz koncentracyjny w Bergen-Belsen. Do dziś nie wiadomo dokładnie, ilu ludzi poniosło śmierć w tym obozie, ponieważ Niemcy spalili obozową ewidencję. Przypuszcza się jednak, że co najmniej 50 tysięcy. W ciągu kilku tygodni po wyzwoleniu zmarło dalszych 13 tysięcy więźniów, mimo że Anglicy założyli przy obozie szpital polowy z 14 tysiącami łóżek.

Amerykańska 3. Armia wyzwoliła obóz koncentracyjny w Buchenwaldzie, przy minimalnym oporze ze strony Niemców.

Wojska radzieckie wkraczają do niemieckiego obozu zagłady Auschwitz-Birkenau. Naziści zamordowali w nim ponad półtora miliona osób, z których ponad milion stanowili Żydzi.

17 stycznia 1945 roku, do Warszawy weszły wojska radzieckie i oddziały 1. Armii Wojska Polskiego. Walki o opanowanie miasta trwały zaledwie kilka godzin, gdyż dowództwo niemieckie, obawiając się okrążenia, wycofało większość swoich sił ze stolicy. Dwa dni później, 19 stycznia, wojska polskie i sowieckie wzięły udział w defiladzie na gruzach stolicy. W lewobrzeżnej Warszawie zburzonych było 85 proc. budynków. Nie było mostów, infrastruktury technicznej, budynków użyteczności publicznej, a także wielu zabytków. Ruiny były naszpikowane minami. Miasto sprawiało wrażenie wyludnionego, jednak w zburzonych domach ukrywało się około tysiąca osób, nazwanych "warszawskimi robinsonami".

Oddziały albańskiej Armii Narodowowyzwoleńczej, po 19 dniach walk, wyzwoliły stolicę Albanii - Tiranę spod okupacji niemieckiej.

Polsko-ukraińskie walki o miasto, które rozpoczęły się 1 listopada 1918 roku, zakończyły się zwycięstwem polskich żołnierzy, wspieranych przez bohaterskich mieszkańców, w tym młodzież - nazwaną później Orlętami Lwowskimi. Miasto zostało wyzwolone, lecz rozpoczęło się ukraińskie oblężenie. Walki o Lwów zakończyły się 22 maja 1919 roku zniesieniem oblężenia. Po zakończeniu walk marszałek Józef Piłsudski w uznaniu bohaterstwa mieszkańców odznaczył miasto Krzyżem Virtuti Militari.

Ambasador Izraela w Polsce prof. Szewach Weiss (L) pali znicze na ruinach krematorium w KL Birkenau (PAP/Jacek Bednarczyk)
Uroczystości 57. rocznicy wyzwolenia byłego hitlerowskiego obozu Auschwitz-Birkenau odbyły się w niedzielę w Oświęcimiu i Brzezince. W uroczystościach uczestniczyło ok. 200 osób, w tym m.in. byli więźniowie Auschwitz i rodziny ofiar.

W poniedziałek przypada 57. rocznica wyzwolenia przez Armię Czerwoną niemieckiego obozu koncentracyjnego na Majdanku.