Służby mundurowe - formalnie lustrowane, ale bez wzoru oświadczeń

Na mocy nowej ustawy lustracyjnej, która weszła w życie 15 marca, lustrowani byli tylko szefowie tych mundurowych służb państwowych, których powoływał prezydent, premier lub Sejm. Obserwatorzy zwracali uwagę, że ustawa ta nie objęła lustracją członków kierownictw służb mundurowych - w centralach i strukturach terenowych.

Odpowiedni przepis ustawy dotyczył bowiem jedynie pracowników urzędów państwowych i członków korpusu służby cywilnej zajmujących kierownicze stanowiska - podczas gdy funkcjonariusze służb mundurowych nie są ani pracownikami w sensie prawa pracy, ani członkami służby cywilnej.

13 kwietnia Sejm przyjął odpowiednią nowelizację, która słowa o "pracownikach urzędów państwowych i członkach korpusu służby cywilnej" zastąpiła zwrotem o "osobach zajmujących kierownicze stanowiska". W ubiegły piątek "Dziennik Ustaw" opublikował tę nowelizację, weszła ona w życie z dniem ogłoszenia.

Teraz lustracją objęci są zatem wszyscy zajmujący kierownicze stanowiska: "w naczelnych i centralnych organach administracji państwowej: dyrektora departamentu lub jednostki równorzędnej, jego zastępcy oraz naczelnika wydziału lub jednostki równorzędnej oraz w administracji rządowej w województwie: dyrektora i jego zastępcy, kierownika zespolonej służby, inspekcji lub straży i jego zastępcy, kierownika w organie administracji niezespolonej i jego zastępcy".

Oznacza to, że oświadczenia lustracyjne mają składać m.in. szefowie biur, departamentów i wydziałów komend głównych policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej, szefostwa Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Biura Ochrony Rządu, Służby Więziennej, Służby Celnej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego i innych służb mundurowych państwa. W ich strukturach terenowych lustracja obejmuje szefów i zastępców (lustracja nie obejmuje oficerów wojska jako takich).

Nowelizacja z 13 kwietnia stanowi też, że oświadczenia lustracyjne członków kierownictw ABW, AW, CBA, SKW i SWW są tajne.

Także zgodnie z tą nowelizacją, osoby podlegające lustracji, które służyły w organach bezpieczeństwa PRL, a działają lub działały poza Polską na rzecz jej bezpieczeństwa, zostały zobligowane do niepodawania w jawnych oświadczeniach lustracyjnych informacji o pracy lub służbie w organach PRL. Informacje te są zobowiązane umieścić w tajnych deklaracjach, składanych szefom poszczególnych służb. Ci prześlą je do IPN, gdzie trafią do zbioru zastrzeżonego.

Do tej nowelizacji dołączono wzór oświadczenia lustracyjnego, który mają wypełniać służący poza Polską (oraz członkowie kierownictw ABW, AW, CBA, SKW i SWW). Wzór jest identyczny z oświadczeniem z ustawy, z tym, że jest on tajny po wypełnieniu; inne są też numeracje załączników.

Szef Biura Lustracyjnego IPN Jacek Wygoda powiedział w środę PAP, że po wyroku TK powstał w tej kwestii "prawdziwy galimatias prawny". TK uchylił bowiem wzór oświadczenia z ustawy - załączniki 1 i 2, ale nie te z nowelizacji z 13 kwietnia, które oznaczono jako 3 i 4. Oznacza to, że oświadczenia składane przez kierownictwo ABW, AW, CBA, SKW i SWW są konstytucyjne (bo mają składać załącznik nr 4, którego TK nie zakwestionował, skoro nie był zaskarżony).

Z kolei wzór oświadczeń dla pozostałych służb mundurowych z nowelizacji z 13 kwietnia jest niekonstytucyjny, bo mają one składać oświadczenia jako załącznik nr 1 lub 2 (uchylone przez TK).

Według Wygody, jeszcze bardziej jest skomplikowana sytuacja osób wykonujących czynności operacyjno-rozpoznawcze poza Polską: jawne oświadczenia, w których mieli zaprzeczyć swej pracy w PRL, są uznane za niekonstytucyjne (załącznik nr 1); tajne deklaracje (załącznik nr 3) są zaś zgodne z konstytucją, bo TK ich nie kwestionował.