Polacy nie wiedzą, czym są Strefy Czystego Transportu. Ale i tak ich nie chcą

Londyn to jedno z miast, które najostrzej walczy z zanieczyszczeniem powietrza wywoływanym przez samochody. Podjęte w ostatnich latach działania znacząco poprawiły jakość powietrza, co zaowocowało m.in. zmniejszeniem liczby osób z chorobami układu oddechowego i objawami astmy.

Ale ograniczenia w ruchu najbardziej zanieczyszczających pojazdów i przestawianie transportu na bardziej zrównoważony model przyniosło też inne, mniej oczywiste korzyści.

Odkryli je naukowcy z dwóch brytyjskich uczelni - University of Cambridge i Queen Mary University). Badacze zaobserwowali, że rok po wejściu w życie "strefy bardzo niskich emisji", dwoje na pięcioro londyńskich uczniów zmieniło sposób dotarcia do szkoły z "pasywnego" na "aktywny". Oznacza to, że, zamiast bycia podwożonymi przez rodziców, dzieci zaczęły chodzić pieszo, jeździć na rowerze, hulajnodze lub korzystać z transportu publicznego.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Nadrzędnym celem ograniczania możliwości poruszania się najbardziej trującymi pojazdami nie jest uprzykrzanie życia kierowcom. Celem jest poprawa zdrowia, bezpieczeństwa i komfortu wszystkich jego mieszkańców.

Ogólnopolski panel badawczy przeprowadzony przez pracownię Ariadna pokazuje, że rozmowa o potrzebie podobnych zmian w Polsce jest jednak w powijakach.

Badanie z udziałem reprezentatywnej grupy osób wykazało, że tylko 14 proc. osób wie, czym w ogóle są Strefy Czystego Transportu. Cały czas 29 proc. Polaków nie słyszało o idei Strefy Czystego Transportu, a kolejne 28 proc. słyszało, ale nie wie, o co dokładnie chodzi w tych projektach. Ogólnie 53 proc. ankietowanych jest za wprowadzaniem Stref Czystego Transportu, a 47 proc. - przeciw.

Warto dodać, że pierwsza SCT w Polsce już istnieje – w lipcu wprowadzono ją w Warszawie. Mimo to nie ma o tym pojęcia nie tylko połowa Polaków, ale i jedna piąta mieszkańców województwa mazowieckiego.

- Czy Strefa Czystego Transportu będzie kolejną fikcją? Tego jeszcze nie wiemy, ale widać, że po kilku miesiącach obowiązywania takiej strefy w Warszawie i planowaniu ich wprowadzenia w innych miastach ponad połowa Polaków albo nie słyszała o SCT, albo słyszała, ale nie wie na czym to rozwiązanie polega - mówi prof. Dominika Maison, psycholog z Uniwersytetu Warszawskiego, zajmująca się psychologią konsumenta.

Według naukowca skoro opinie Polaków na temat wprowadzania Stref Czystego Powietrza jest tak bardzo spolaryzowana, warto przyjrzeć się argumentom przedstawianym przez obie strony. - Okazuje się, że dla zwolenników najważniejszymi argumentami za wprowadzaniem SCT jest ochrona klimatu (minimalizowanie zanieczyszczenia środowiska), zdrowie obywateli i bezpieczeństwo na ulicach – wymienia prof. Maison.

I kontynuuje: - Argumenty przeciwników tego rozwiązania odwołują się w pierwszej kolejności do "wykluczenia transportowego": że jest to rozwiązanie dla ludzi bogatych, gdyż wielu nie będzie stać na proponowane rozwiązania, co spowoduje jeszcze większe rozwarstwienie społeczeństwa. W konsekwencji największe koszty (finansowe i behawioralne) tych rozwiązań poniosą najbiedniejsi. Druga grupa argumentów odwołuje się do tego, że nie jesteśmy jeszcze gotowi na takie rozwiązania, spowoduje to duże utrudnienia i upadek życia w centrach miast, np. przez bankructwa sklepów czy punktów usługowych. Trzecia grupa argumentów ma charakter wolnościowy. Wiele osób postrzega to jako ograniczenie wolności i dlatego jest przeciwna takim rozwiązaniom.

Wiadomo, że do SCT w Warszawie wkrótce dołączy SCT w Krakowie – w stolicy Małopolski zacznie ona obowiązywać od 1 lipca 2025 r. Ale na tym prawdopodobnie się nie skończy.

Niedawno rząd przyjął projekt nowelizacji ustawy o elektromobilności i paliwach alternatywnych. Zapisano w nim obowiązek tworzenia stref czystego transportu w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców, o ile dopuszczalne normy poziomu dwutlenku azotu zostaną w nich przekroczone. Jak na razie zanotowano to w czterech strefach, w których dokonywana jest ocena jakości powietrza, czyli w Warszawie, Krakowie, Wrocławiu i Katowicach. O tym, jak duże będą strefy, zadecydują samorządy.

Eksperci zwracają uwagę na potrzebę odpowiedniego przygotowania infrastruktury oraz kampanii informacyjnych skierowanych do mieszkańców. Bez tego istnieje ryzyko, że SCT będą postrzegane jako kolejne ograniczenie swobód obywatelskich, a nie jako narzędzie poprawiające jakość życia.

Z pewnością znaczny wpływ na odbiór takich działań będą mieli politycy, którzy wiedzą, że strach przed zmianami jest potężnym narzędziem mobilizacji elektoratu. Wystarczy kilka mocnych słów o "ograniczaniu wolności" czy "karaniu kierowców", aby wzbudzić sprzeciw wobec SCT. W ten sposób zamiast rzetelnej debaty o korzyściach i wyzwaniach związanych z tym rozwiązaniem, kończy się na graniu na emocjach – i zniechęcaniu do rozwiązania, którego nawet się nie zna.

Szymon Bujalski, "Ziemia na Rozdrożu"