"Rosjanie zadali nam bolesny cios"; MSZ pod ostrzałem

Litwin przedstawił komisji informację o stosunkach polsko-rosyjskich, obchodach rocznicy zbrodni katyńskiej oraz m.in. o incydencie z wymianą przez Rosjan tablic na miejscu katastrofy smoleńskiej. - Sprawa tablicy (...) nie jest sprawą, z formalnego punktu widzenia, stosunków pomiędzy rządem polskim a rządem rosyjskim - mówił wiceszef MSZ.

Jego zdaniem, gdyby polski rząd był powiadomiony lub poproszony o wsparcie w tej sprawie, to miałby jakąś legitymację do działań formalnych. - Inicjatorzy przedsięwzięcia nie zwrócili się jednak do nas o pomoc, nie poinformowali nas w żadnym momencie i nie poprosili również o żadną pomoc już po zamontowaniu. Zgodnie z prawem rosyjskim i zgodnie z konwencją międzynarodową, jest to sprawa, w której podmiotami są właściciel tablicy i rząd rosyjski - tłumaczył Litwin.

Tablicę zawiesiła w minionym roku w Smoleńsku część rodzin ofiar zrzeszonych w stowarzyszeniu Katyń 2010.

Wiceminister zapewnił, że MSZ jest gotowe udzielić właścicielowi tablicy porady i wsparcia, ale ten musi się najpierw w tej sprawie do niego zgłosić. - A tego nigdy nie zrobił - dodał Litwin.

Jak mówił, w sytuacji, w której bez udziału rządu polskiego w Smoleńsku zawisła tablica, kompromis ze stroną rosyjską nie był już możliwy. Jak wyjaśniał, państwo polskie nie może bowiem realizować żadnych czynności administracyjnych na terenie Rosji, jak i żadnego innego kraju.

Wystąpienie Litwina oburzyło Antoniego Macierewicza. Poseł powiedział, że jest zbulwersowany słowami Litwina. - Ministerstwo Spraw Zagranicznych jest do tego, żeby reprezentować i chronić obywateli Polski (...) To polskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych nie jest stroną wobec prześladowania i niszczenia własności polskiej i do tego jeszcze upamiętniającej zbrodnie ludobójstwa i straszliwą tragedię? - pytał poseł.

Ocenił też: "Zachowanie Rosji ws. tablicy w Smoleńsku było konsekwencją nieustannych błędów, wycofań, zaniechań, często nieprawd w działaniu rządu Donalda Tuska w minionym roku, w kwestii katastrofy smoleńskiej i zbrodni katyńskiej".

Macierewicz chciał też wiedzieć, jakie konsultacje ze stowarzyszeniem Katyń 2010, które umieściło tablicę w Smoleńsku, przeprowadziło MSZ. - Chciałbym się dowiedzieć, dlaczego te osoby nie zostały przez państwa uprzedzone, że grozi zniszczenie tej tablicy. Chciałbym się dowiedzieć, dlaczego polska opinia publiczna nie została ostrzeżona, o tym, że żąda się zabrania tej tablicy - podkreślił.

Wtórował mu wiceszef komisji Karol Karski (PiS). Przekonywał m.in., że tablica została usunięta w takim momencie, aby było to dla strony polskiej najbardziej bolesne. Jak dodał, jeśli MSZ informowało Rosjan, że nie jest stroną w sprawie, to tym samym dało przyzwolenie na zdjęcie tablicy.

Karski pytał też, dlaczego słowo "ludobójstwo" budzi kontrowersje w odniesieniu do zbrodni katyńskiej. Jak podkreślił, jest to oczywista prawda, a cały świat nie ma w tej kwestii wątpliwości. - Obowiązkiem MSZ było dopilnować, aby tablica była nadal na miejscu i aby strona rosyjska nie dokonała jednostronnej decyzji w sprawie napisu na tablicy - oznajmił poseł PiS.

Z kolei Tadeusz Iwiński (SLD) zwrócił uwagę, że tablicę przygotowano bez uzgodnienia z władzami polskimi i naruszała ona przepisy rosyjskie. Natomiast w Tomasz Lenz (PO) wyraził opinię, że polskie MSZ zostało postawione w sytuacji bez wyjścia, bo cokolwiek by nie zrobiło, byłoby źle.

Litwin przyznał, że strona rosyjska pytała, czy MSZ było zaangażowane w sprawę tablicy. - Zgodnie z prawdą powiedzieliśmy, że nie - mówił. Kolejny raz podkreślił też, że MSZ nie jest stroną w sprawie tablicy, więc nie miało możliwości, aby ją zalegalizować lub dać zgodę na jej usunięcie. Dodał też, że MSZ nie było w stanie zmienić skutków decyzji administracyjnych strony rosyjskiej.

Wiceminister powiedział ponadto, że istnieje spór historyczno-ideologiczny między Polską i Rosją jeśli chodzi o problem Katynia. Zaznaczył jednak, że w ciągu ostatniego roku Polska osiągnęła w tej sprawie ogromny postęp w relacjach z wysokimi przedstawicielami rosyjskich władz. Litwin wymienił tu m.in. jednoznaczne stwierdzenie winy ws. Katynia przez prezydenta Rosji.

- 11 kwietnia pan prezydent Miedwiediew jednoznacznie się wypowiedział na temat winy, bez żadnych omówień, zastrzeżeń i dodatków, które osłabiałyby wymowę tego aktu - zaznaczył.

Te słowa oburzyły posła Macierewicza. - Gdy słyszę tezę o tym, że stosunki polsko-rosyjskie są najlepsze od 20 lat, to poza zdumieniem wobec niekompetencji osoby, która to wypowiada, przychodzi mi do głowy tylko obraz wraku samolotu TU-154 na lotnisku w Smoleńsku. (...) To jest obraz stosunków polsko-rosyjskich w dniu dzisiejszym - powiedział poseł PiS.

O zwołanie posiedzenia komisji SZ ws. zamiany przez Rosjan tablicy na miejscu katastrofy smoleńskiej zaapelował we wtorek klub SLD. Takich wyjaśnień chciało również PiS. Posiedzenie komisji miało się odbyć w środę, ale zostało przełożone na piątek. Powodem była nieobecność Litwina, który towarzyszył premierowi Donaldowi Tuskowi w Kijowie.

Na posiedzeniu nie pojawił się szef MSZ Radosław Sikorski, który - jak poinformował resort - przebywa za granicą. Posłowie PiS i SLD podkreślali, że na posiedzeniu komisji, ministerstwo powinien reprezentować szef tego resortu Radosław Sikorski.

Zamiana przez Rosjan tablicy na kamieniu upamiętniającym w Smoleńsku katastrofę polskiego samolotu wywołuje kontrowersje od soboty. O zmianie tablicy opinia publiczna dowiedziała się w sobotę rano, w przeddzień pierwszej rocznicy katastrofy. Władze obwodu smoleńskiego decyzję motywowały koniecznością zmiany tablicy na nową, w języku rosyjskim i polskim.

Na nowej dwujęzycznej - kontrowersyjnej tablicy, znajduje się napis: "Pamięci 96 Polaków na czele z prezydentem Rzeczypospolitej Polskiej Lechem Kaczyńskim, którzy zginęli w katastrofie lotniczej pod Smoleńskiem 10 kwietnia 2010 roku". Poprzednia tablica informowała tylko po polsku, że ofiary katastrofy zginęły "w drodze na uroczystości upamiętnienia 70. rocznicy sowieckiej zbrodni ludobójstwa w Lesie Katyńskim dokonanej na jeńcach wojennych, na oficerach Wojska Polskiego w 1940 r."