Prawa, obowiązki i atrybuty papieża

Liczbę papieży zestawia się różnie, zależnie od tego, czy uwzględnia się nielegalnie wysuniętych, antypapieży, czy nie. Spis papieży, sporządzony na podstawie badań historyków, wymienia Benedykta XVI jako 265. papieża.

Godność papieża jest dożywotnia, możliwe jest jednak dobrowolne zrzeczenie się jej - renuntiatio. Po śmierci lub ustąpieniu papieża zwoływane jest konklawe - zgromadzenie kardynałów, które wybiera nowego papieża. Czas od śmierci lub rezygnacji papieża do wyboru następcy, jest określany sediswakancją.

Wśród papieży najwięcej było Włochów - ponad 200., Francuzów około 20. i Greków - około 15. Na tronie papieskim zasiadał jeden Austriak, jeden Anglik, jeden Palestyńczyk, jeden Holender i jeden Polak. Kanonizowanych zostało około 60. papieży. Liczbę antypapieży szacuje się na 40.

W dziejach papiestwa istniały bardzo długie pontyfikaty - najdłuższy - Piusa IX, żyjącego w XIX wieku - trwał ponad 31 lat, Jana Pawła II niemal - 26 lat i pół roku, a Leona XIII - ponad 25 lat. Najkrótszym pontyfikatem było sprawowanie urzędu przez zmarłego w 8. wieku Stefana II, który zasiadał na tronie papieskim zaledwie 5 dni.

Papieżowi przysługują liczne tytuły, w tym Biskupa Rzymu, Wikariusza Jezusa Chrystusa, Następcy Księcia Apostołów, Prymasa Włoch i Sługi sług Bożych. Tytuł Papa - od którego wzięła się nazwa "papież" - w Kościele wschodnim zwyczajowo przysługiwał każdemu duchownemu, natomiast w Kościele zachodnim zarezerwowany był dla biskupów. Najprawdopodobniej od IV wieku zaczął on przysługiwać wyłącznie biskupowi Rzymu.

Papież reprezentuje w Kościele najwyższą władzę prawodawczą i sądowniczą, wykonywaną bezpośrednio lub przez organy papiestwa. Na polu prawodawczym dokonuje zmian w prawie kanonicznym i w zakresie Magisterium, czyli nauczania wiary przez Kościół, co wyraża się w wydawaniu nieomylnych dogmatów wiary i moralności, a także w formie nauczania zwykłego - encyklik. W sferze sądowniczej rozstrzyga spory dotyczące ważności małżeństw oraz innych sakramentów, ślubów zakonnych, prawa nauczania teologii katolickiej w szkołach kościelnych i tym podobne. Ma prawo do nakładania kar kościelnych, w tym ekskomuniki.

W 1870 roku I sobór watykański przyjął dogmat o nieomylności papieża. Należy go rozumieć jako bezbłędność w sprawach wiary i obyczajów, nie zaś w sprawach codziennych.

Od pozostałych biskupów papieża odróżnia symbolizująca papiestwo, choć nie używana już przez ostatnich papieży potrójna korona - tiara. Papież Paweł VI sprzedał własną tiarę, a pieniądze oddał biednym, a Jan Paweł I i Jan Paweł II odmówili koronacji. Benedykt XVI również nie zgodził się na koronację, i jako pierwszy zastąpił tiarę w swoim herbie papieskim - potrójną mitrą.

Kolejnymi insygniami papieskimi są Pierścień Rybaka, czyli złoty sygnet stosowany od XIII wieku jako pieczęć do sygnowania "brewe", czyli pism urzędowych mniejszej wagi i listów prywatnych, oraz okrągła pieczęć z wyobrażeniem głów Świętego Piotra i Pawła, którą papież sygnuje dokumenty oficjalne, takie jak listy apostolskie oraz bulle.

Papież, w przeciwieństwie do pozostałych biskupów, nie używa zagiętego pastorału, lecz prostego krzyża. Zwyczaj ten został wprowadzony przed pontyfikatem Innocentego III, zmarłego na początku XII wieku.

Ponadto papież jako jedyny używa poza liturgią białej sutanny, białego pasa z wyszytym herbem oraz białej piuski, czyli małej, okrągłej czapeczki, noszonej przez duchownych katolickich. Nosi również czerwone, skórzane buty. W takich trzewikach na początku pontyfikatu chodził Jan Paweł II, potem jednak zmienił kolor na brązowy. Benedykt XVI przywrócił tradycyjne czerwone.