Prace nad nowymi przepisami o prokuraturze - od blisko dwóch lat

Obecnie najnowsza wersja projektu jest na etapie uzgodnień międzyresortowych, poszczególne ministerstwa mogą zgłaszać uwagi do końca tygodnia.

Nowy akt prawny ma być zatytułowany Prawo o prokuraturze, na wzór innych ustaw odnoszących się do wymiaru sprawiedliwości, np. Prawa o ustroju sądów powszechnych czy Prawa o adwokaturze. Projektowane przepisy mają zastąpić dotychczasową - pochodzącą z 1985 r. i wielokrotnie nowelizowaną - ustawę o prokuraturze.

Wiele z elementów zawartych w datowanym na 4 lipca projekcie zawierały już konsultowane od pierwszej połowy zeszłego roku wcześniejsze wersje zmian. Pierwotnie reformę prokuratury planowano przeprowadzić poprzez nowelizację dotychczasowych przepisów. W połowie września zeszłego roku podjęto jednak decyzję, aby przygotować nową ustawę.

W propozycji nowego Prawa o prokuraturze wprowadzony ma zostać m.in. obowiązek składania przez prokuratora generalnego corocznego sprawozdania nie tylko premierowi, ale także Sejmowi. Nad tym sprawozdaniem ma toczyć się później debata, nie będzie jednak głosowania. "Jednoznaczne określenie tego ostatniego elementu musi mieć miejsce w regulaminie Sejmu i wymaga odpowiedniej jego zmiany" - zaznaczono w uzasadnieniu projektu.

Przewidziano też wprowadzenie przepisów, które zobowiązywałyby ministra sprawiedliwości do opracowania - w porozumieniu z MSW - założeń zasadniczych kierunków polityki karnej, które następnie - po zaopiniowaniu przez PG - byłyby przyjmowane przez rząd. Określone przez rząd kierunki nie byłyby wiążące dla PG, ale prokurator generalny, składając coroczne sprawozdanie z działalności prokuratury, odnosiłby się do przyjętych przez rząd kierunków.

Kwestia ta budzi wiele kontrowersji wśród prawników. "Tego rodzaju wytyczne władzy wykonawczej stoją w sprzeczności z zasadą niezależności prokuratury, zasadniczo ją ograniczając" - wskazywała w zeszłym roku Krajowa Rada Sądownictwa.

W uzasadnieniu projektu wskazano też na potrzebę wprowadzenia "obowiązkowego, stałego referatu orzeczniczego dla każdego prokuratora", z wyłączeniem prokuratorów Prokuratury Generalnej, prokuratorów delegowanych do MS oraz m.in. prokuratorów kierujących powszechnymi jednostkami organizacyjnymi prokuratury liczących powyżej 10 prokuratorów.

W projekcie proponuje się jednocześnie powołanie centralnej bazy opinii prawnych, która zapewni stały dostęp wszystkich prokuratorów, asesorów i asystentów prokuratury do opinii prawnych wydawanych przez prokuratorów nadrzędnych w całym kraju.

Celem nowej ustawy ma być też zniwelowanie dysproporcji w obciążeniu prokuratur rejonowych i okręgowych. Według planów do prokuratur okręgowych mają także trafiać sprawy o oszustwo w stosunku do mienia znacznej wartości, nadużycie zaufania w obrocie gospodarczym, przestępstwo prania brudnych pieniędzy, dotyczące działalności tzw. parabanków, pozornego bankructwa oraz wyrządzenia szkody poprzez prowadzenie nierzetelnej dokumentacji działalności gospodarczej.

Zmiany mają dotyczyć też m.in. postępowań dyscyplinarnych wobec prokuratorów - w drugiej instancji postępowania dyscyplinarne mają przeprowadzić sądy apelacyjne i Sąd Najwyższy.

W nowej ustawie miałyby się też zmienić zasady nadzoru służbowego sprawowanego przez prokuratorów wyższego szczebla nad prowadzącymi śledztwo prokuratorami "pierwszoliniowymi". Zaplanowano także m.in. likwidację prokuratur wojskowych i włączenie ich struktur do prokuratur powszechnych.

W lipcowej wersji projektu powrócono do koncepcji zachowania Krajowej Rady Prokuratury, która według poprzedniej wersji propozycji miała zostać zniesiona. "Uwzględniając odpowiedzialność prokuratora generalnego za funkcjonowanie prokuratury projekt zakłada modyfikację podstawowej kompetencji KRP, a mianowicie wnioskowania o powołanie na wolne stanowisko prokuratorskie, na rzecz opiniowania wszystkich kandydatów uczestniczących w procedurze obsadzania wolnego stanowiska" - zaznaczono w najnowszej wersji uzasadnienia.

W ostatnim projekcie zmieniona została także m.in. procedura wyboru nowego prokuratora generalnego. Zrezygnowano z wskazywania prezydentowi kandydatów na to stanowisko przez reprezentujące środowisko prokuratorskie Zgromadzenie Wyborcze. Według lipcowego projektu po dwóch kandydatów na prokuratora generalnego zgłaszać mają Krajowa Rada Prokuratury i Krajowa Rada Sądownictwa.

W ostatniej wersji wprowadzona została także regulacja dotycząca odpowiedzialności prokuratora za podanie nieprawdy lub zatajenie prawdy w oświadczeniu majątkowym.

Równolegle przygotowywany jest projekt innej ustawy - zawierającej przepisy wprowadzające Prawo o prokuraturze. Dostosowuje ona do nowych regulacji 20 ustaw. Wszystkie propozycje zmian - według zapowiedzi MS - pod obrady rządu mają trafić jesienią.