Praca dzieci w święta i ferie tylko z zezwoleniem

W dni wolne od zajęć na młodzież - również tę młodszą - czeka wiele ofert. Może to być roznoszenie ulotek, przebranie się za elfa, kiermaszowa sprzedaż czy pomoc w podmiotach organizujących zimowiska dla dzieci. Trzeba jednak pamiętać, że zatrudnianie nieletnich podlega wielu ograniczeniom.

Tuż przed osiemnastką...

Zasadą prawa pracy jest zakaz zatrudniania osób poniżej 16. roku życia. Doniosłość tej regulacji potwierdza jej umiejscowienie w Konstytucji RP. Zgodnie bowiem z art. 65 ustawy zasadniczej, stałe zatrudnianie dzieci do lat 16 jest zakazane. Formy i charakter dopuszczalnego zatrudniania określa ustawa. Powyższe wynika przede wszystkim ?z faktu ustanowienia obowiązku nauki do 18. roku życia.

30 tys. złotych to maksymalna kara za zatrudnianie bez zezwolenia osoby, która nie ukończyła 16. roku życia

Kodeks pracy w art. 190 powtarza, że zabronione jest zatrudnianie osoby, która nie ukończyła 16 lat. Jednocześnie w dziale 9 (art. 190 - art. 206) zawiera przepisy dotyczące zatrudniania młodocianych, ?a więc osób, które ukończyły 16 lat, a są niepełnoletnie.

...poza wyjątkami

Na tym jednak nie koniec. Kodeks pracy dopuszcza zatrudnienie osób poniżej 16. roku życia. Warunki takiego zatrudnienia określa art. 3045 § 1 k.p., zgodnie z którym wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobkowych przez dziecko do ukończenia przez nie 16. roku życia jest dozwolone wyłącznie na rzecz podmiotu prowadzącego działalność kulturalną, artystyczną, sportową lub reklamową. Wymaga ono uprzedniej zgody przedstawiciela ustawowego lub opiekuna tego dziecka, a także zezwolenia właściwego inspektora pracy.

Obowiązuje zatem ograniczony katalog zajęć, przy których można angażować tak młode osoby. Ustawodawca precyzyjnie wskazuje na działalność kulturalną, artystyczną, sportową lub reklamową. Nie ulega wątpliwości, że to wyliczenie ma charakter zamknięty.

Inspektor pracy ma prawo odmówić wydania zezwolenia na zatrudnienie nieletniego. Szczególnie, gdy wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobkowych powoduje zagrożenie dla życia, zdrowia i rozwoju psychofizycznego dziecka albo zagraża wypełnianiu obowiązku szkolnego.

Najpierw formalności

Aby uzyskać zezwolenie na zatrudnienie dziecka, pracodawca musi załączyć do wniosku kierowanego do inspektora pracy:

- ?pisemną zgodę jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna na wykonywanie przez dziecko pracy lub innych zajęć zarobkowych,

- opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej dotyczącą braku przeciwwskazań do wykonywania przez dziecko pracy lub innych zajęć zarobkowych,

- orzeczenie lekarza stwierdzające brak przeciwwskazań do wykonywania przez dziecko pracy lub innych zajęć zarobkowych,

- gdy dziecko podlega obowiązkowi szkolnemu - opinię dyrektora jego szkoły dotyczącą możliwości wypełniania przez nie tego obowiązku w czasie wykonywania pracy lub innych zajęć zarobkowych.

Zezwolenie wydane przez inspektora pracy powinno zawierać:

- ?dane osobowe dziecka i jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna,

- oznaczenie podmiotu prowadzącego działalność w zakresie przewidzianym w § 1,

- ?określenie rodzaju pracy lub innych zajęć zarobkowych, które może wykonywać dziecko,

- ?określenie dopuszczalnego okresu wykonywania przez dziecko pracy lub innych zajęć zarobkowych,

- ?określenie dopuszczalnego dobowego wymiaru czasu pracy lub innych zajęć zarobkowych,

- ?inne niezbędne ustalenia wymagane ze względu na dobro dziecka lub rodzaj, charakter albo warunki wykonywania pracy lub innych zajęć zarobkowych przez dziecko.

Podpis na umowie

Po uzyskaniu od inspektora pracy zezwolenia za zatrudnienie dziecka warto pamiętać, że również zawarcie właściwej umowy wymaga udziału rodziców.

Gdy dziecko nie ukończyło lat 13, to - zgodnie z art. 12 k.c. - nie posiada zdolności do czynności prawnych. Umowę w jego imieniu powinni wtedy zawrzeć przedstawiciele ustawowi. Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma zdolności do czynności prawnych, jest bowiem nieważna.

Nieco inaczej wygląda sytuacja nieletnich, którzy ukończyli 13. rok życia. Takie osoby (do osiągnięcia pełnoletności) mają ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Mogą więc parafować umowę o pracę. Ale jej ważność będzie zależała od potwierdzenia przez przedstawicieli ustawowych.

Na wniosek przedstawiciela ustawowego lub opiekuna dziecka inspektor pracy cofa wydane zezwolenie. Rodzice nie muszą wskazywać przyczyn swojego żądania. Ponadto inspektor pracy cofa zezwolenie z urzędu, jeżeli stwierdzi, że warunki pracy dziecka nie odpowiadają warunkom w nim określonym. Powyższe zasady dotyczą zatrudniania dzieci nie tylko na umowy o pracę, ale też cywilnoprawnych. Ustawodawca w art. 3045 § 1 k.p. wskazuje bowiem na wykonywanie pracy (przez co należy rozumieć umowę o pracę), ale również innych zajęć zarobkowych, czyli wszelkich form świadczenia usług np. na podstawie umowy o dzieło czy o zlecenia. Do umów cywilnoprawnych ma zastosowanie także ograniczenie możliwości świadczenia pracy wyłącznie na rzecz podmiotów prowadzących działalność kulturalną, artystyczną, sportową lub reklamową.

?Tomasz Poznański, adwokat

Potrzebny jeden głos

Z zasady ustawowymi przedstawicielami dziecka są jego rodzice. Zgoda jednego z nich na zatrudnienie dziecka może okazać się niewystarczająca. Na podstawie art. 97 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, jeżeli władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, każde z nich ma obowiązek i prawo do jej wykonywania. Jednak o istotnych sprawach dziecka rodzice muszą rozstrzygać wspólnie. Przy braku porozumienia między nimi rozstrzyga sąd opiekuńczy. Uważam, że zatrudnienie nieletniego należy do kategorii istotnych spraw dziecka, stąd zgoda obojga rodziców jest tu konieczna.

WNIOSEK

Dziecko w wieku od 13. do 16. roku życia może zatrudnić tylko ten pracodawca, który prowadzi działalność kulturalną, artystyczną, sportową lub reklamową. W konsekwencji np. producent gier komputerowych nie może zatrudnić dziecka bezpośrednio. Może to jednak zrobić agencja reklamowa działająca na jego zlecenie - pod warunkiem uzyskania zezwolenia inspektora pracy i za zgodą przedstawicieli ustawowych nieletniego.