Polscy matematycy po latach uhonorowani za złamanie Enigmy. Przyznano im wyróżnienie Milestone

- To był kamień milowy o ogromnym znaczeniu, właściwie jeden z niewielu, który uratował ludzkie życie. Osiągnięcia techniczne zazwyczaj przyczyniają się do rozwoju przemysłu, służą rozrywce czy komunikacji. Ten uratował ludzkie życie - podkreślił prezes The Institute of Electrical and Electronics Engineers (IEEE) prof. Roberto de Marca podczas wtorkowych uroczystości na Politechnice Warszawskiej.

Doborowe towarzystwo

Wcześniej wyróżnienia Milestone przyznano m.in. wynalazcy żarówki Thomasowi Edisonowi, telefonu Alexandrowi Grahamowi Bellowi i silnika elektrycznego Nikoli Tesli. "Kamieniami milowymi" uhonorowano dotychczas ok. 120 naukowców.

IEEE to największe na świecie stowarzyszenie zawodowe techników, inżynierów i naukowców z obszaru elektryki i elektroniki. Wyróżnienie Milestone wśród kilkudziesięciu nagród przyznawanych przez stowarzyszenie jest laurem najwyższej rangi. Honorowane nim są te osiągnięcia naukowe, bez których świat wyglądałby inaczej.

De Marca podziękował polskiej sekcji IEEE za ubieganie się o to wyróżnienie dla polskich matematyków.

Tablica pamiątkowa

W ramach uroczystości na warszawskiej uczelni odbyło się seminarium naukowe, ich zwieńczeniem było odsłonięcie tablicy pamiątkowej na obelisku przed Instytutem Matematycznym PAN w Warszawie. Pod "kamieniem milowym" poświęconym trzem polskim naukowcom wieńce złożyły m.in. delegacje IEEE i jego polskiej sekcji, z Ministerstwa Obrony Narodowej, Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych, władz Warszawy, rodzin uhonorowanych matematyków.

Prezes polskiej sekcji IEEE prof. Ryszard Jachowicz mówił, że sekcja podjęła wieloletnie starania o przyznanie wyróżnienia Milestone, by za sprawą licznie reprezentowanej w krajach na całym świecie organizacji "sprostować te dotychczasowe niedopowiedzenia, żeby nie powiedzieć - zakłamania, że nie było polskich matematyków w sprawie złamania kodów Enigmy". - Kanałami IEEE pójdzie ta wiadomość w cały świat, do całego zawodowego środowiska - uznał.

Honorowy patronat nad uroczystościami objęła prezydent Warszawy Hanna Gronkiewicz-Waltz. Jej zastępca Włodzimierz Paszyński powiedział, że odsłonięcie kamienia upamiętniającego osiągnięcia polskich kryptologów nabierają szczególnego znaczenia w związku z 70. rocznicą powstania warszawskiego. - Bohaterowie obu tych wydarzeń dali dowód niezłomnej woli zwycięstwa, poświęcając trudom i zmaganiom, jedni w nauce, drudzy w walce, wszystkie swoje siły. Jedni i drudzy będą żyć w naszej narodowej pamięci - podkreślił.

Matematyka górą

Złamanie kodu Enigmy przez Rejewskiego, Różyckiego i Zygalskiego w ocenie historyków przyczyniło się do zakończenia II wojny światowej.

Trzej młodzi matematycy, po ukończeniu kursu dla kryptologów zorganizowanego na Uniwersytecie Poznańskim, zostali zatrudnieni w 1930 r. w Biurze Szyfrów Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, by rozpracować tajemnicę działania niemieckiej elektromechanicznej maszyny szyfrującej Enigma.

Złamanie szyfru uważano wówczas za niemożliwe. Polacy osiągnęli sukces dzięki zastosowaniu metody matematycznej zamiast lingwistycznej. Na ten pomysł wpadł ppłk Maksymilian Ciężki z Biura Szyfrów.

Pierwsze informacje przesyłane za pośrednictwem maszyny Rejewski, Różycki i Zygalski odczytali w 1932 r. Potem zaprojektowali kopię maszyny szyfrującej. Egzemplarze tego urządzenia powstawały w warszawskiej Wytwórni Radiotechnicznej AVA. Kilka połączonych ze sobą maszyn tworzyło tzw. bombę kryptologiczną, przeznaczoną do automatycznego łamania niemieckiego szyfru.

Przyspieszyli koniec II wojny światowej

Odkrycie polskich matematyków stało się podstawą dalszych prac specjalistów brytyjskich nad deszyfryzacją. Latem 1939 r. polskie władze wojskowe przekazały do Francji i Wielkiej Brytanii egzemplarze kopii maszyny Enigma wraz z informacjami dotyczącymi złamanego szyfru.

We wrześniu 1939 r. Rejewski, Różycki i Zygalski ewakuowali się przez Rumunię do Francji. Różycki zginął w styczniu 1942 r. na statku, który zatonął w tajemniczych okolicznościach na Morzu Śródziemnym. Dwaj pozostali matematycy nadal zajmowali się niemieckimi szyframi, pracując w jednostce Wojska Polskiego w Wielkiej Brytanii.

Prace nad łamaniem kolejnych wersji i udoskonaleń szyfru Enigmy kontynuowano w brytyjskim ośrodku kryptologicznym w Bletchley Park. Zdaniem historyków dzięki temu, że alianci znali informacje przesyłane przez Enigmę, II wojna światowa trwała krócej o około dwa, trzy lata.