Polak jest patriotą od święta

Wyniki badań mówią jasno, że nasz patriotyzm postrzegamy dość powierzchownie: uczciwe płacenie podatków czy podporządkowanie się bez zastrzeżeń obowiązkowej służbie wojskowej uważa za patriotyczne niewiele ponad połowa Polaków. Za to pójście na uroczystość niepodległościową czy wywieszenie z tej okazji flagi - to jest przejawem patriotyzmu dla dziewięciu z dziesięciu zapytanych przez nas Polaków.

Aż 85% mężczyzn deklaruje, że jeśli ojczyzna będzie w niebezpieczeństwie, to chwycą do ręki broń i pójdą walczyć.

Co jest dla nas wyznacznikiem patriotyzmu? Pójście na wybory (tak uważa 91,5% Polaków) i wywieszenie w święto państwowe symboli narodowych (90,8%). Sprawy dla nas uciążliwe, takie jak płacenie podatków czy obowiązkowa służba w wojsku, wzbudzają już znacznie mniejszy patriotyczny entuzjazm (odpowiednio 61,6 i 60,8%). Tak wynika z badania, które tuż przed Świętem Niepodległości dla dziennika "Polska" wykonała firma ARC Rynek i Opinia.

Przez dziesiątki lat nie mieliśmy prawa do używania prawdziwych symboli narodowych ani do głosowania w wolnych wyborach, nic więc dziwnego, że traktujemy te czynności jako przejaw postawy patriotycznej - uważa gen. Roman Polko, szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego. - Widać w tym naszą odpowiedzialność za kraj.

Dla 86% pytanych patriotyczne jest pójście na uroczystości z okazji takich świąt. Dla 77% - niewstydzenie się, że jest się Polakiem podczas zagranicznego wyjazdu. Prawie 75% deklaruje, że czuje się patriotą, a tylko 6% nie czuje się nim.

Jednak im zachowania, o które pytaliśmy, były bardziej konkretne i wymagały więcej poświęceń, tym mniej osób mówiło o nich jako o postawach patriotycznych. Np. płacenie podatków za takie uważa tylko sześciu na dziesięciu Polaków, podobnie jak nieunikanie obowiązkowej służby wojskowej.

Jakie postawy świadczą o braku patriotyzmu? Zdecydowanie potępiamy przypadki nieszanowania godła i hymnu narodowego (96%), deklarujemy, że razi nas nieuczestniczenie w wyborach (78%). Blisko połowa z pytanych twierdzi też, że niepatriotyczne jest nieprzykładanie się do własnej pracy. Nasz patriotyzm wciąż ma charakter rytualny i zapewne powierzchowny, a więc flagi, hymn, święta państwowe - ocenia socjolog Ireneusz Krzemiński. Jednak jego zdaniem sytuacja nie wygląda najgorzej. - W porównaniu z innymi tego typu badaniami dostrzegamy więcej elementów związanych z tzw. patriotyzmem obywatelskim. Takie jak chociażby chodzenie na wybory. To pocieszające.

Zdaniem psychologa Zbigniewa Nęckiego mówienie na pierwszym miejscu o fladze i świętach narodowych można traktować jednak nieco inaczej. Mam wrażenie, że pod tym może kryć się rzeczywista miłość do ojczyzny. Przecież patriotyzm polega też na przeżywaniu symboli narodowych - mówi.

Co sądzimy o patriotyzmie w praktycznym wymiarze? Trzy czwarte Polaków uważa, że prawdziwy patriotyzm widać dopiero w sytuacji zagrożenia kraju. 70% deklaruje, że są dumni z Polski, a prawie 60% jest zdania, że Polacy byliby gotowi poświęcić życie za ojczyznę. Aż 85 proc. mężczyzn deklaruje, że w sytuacji wojny chwyci za broń i będzie walczyć za ojczyznę. To bardzo interesujące, poprzednie badania nie pokazywały tej postawy. Może to być efekt dwóch lat rządów PiS, podczas których patriotyzm Polaka walczącego był bardzo silnie eksponowany - komentuje Ireneusz Krzemiński, a Hirek Wrona, dziennikarz muzyczny, dodaje: Polacy są gotowi do poświęceń, gdy ojczyzna w potrzebie.

Rafał Betlejewski, współwłaściciel agencji reklamowej, z okazji 60. rocznicy Powstania Warszawskiego przygotował kampanię promującą patriotyzm wśród młodych. Na plakatach ze zdjęciami bohaterów Powstania pojawiało się pytanie: "A ja, czy poszedłbym?". Jego zdaniem deklaracje większości Polaków, że chwyciliby za broń w sytuacji zagrożenia państwa, są szczere. Doświadczenie historyczne uczy nas, że nie odmawialiśmy nigdy tego obowiązku. Tak byłoby i teraz - uważa.

Nauczyciela historii z LXVII LO w Warszawie Jerzego Dybowskiego takie podejście Polaków specjalnie nie dziwi: Nasz patriotyzm jest ukształtowany historycznie. Dlatego takie sprawy jak praca u podstaw czy płacenie podatków rzadziej przebijały się do patriotycznej świadomości Polaków. I to zostało. Młodzieży patriotyzm ciągle częściej kojarzy się z postawami heroicznymi niż z założeniem firmy albo wzorowym prowadzeniem gospodarstwa rolnego - mówi.

Z badań wynika, że Polacy nie traktują emigracji zarobkowej jako przejawu braku patriotyzmu (75% uważa, że nie ma to związku z patriotyzmem), zresztą podobnie jak niechodzenia do kościoła (73,4%). Nie uważają też, by patriotyzm był sprawą przeszłości i żeby Polacy wstydzili się go okazywać. Grzegorz Praczyk, Grzegorz Rzeczkowski