Odeszli w ciągu ostatnich 12 miesięcy

W ciągu ostatniego roku pożegnaliśmy wiele znanych postaci świata polityki i kultury. Z okazji 1 listopada przypominamy ich sylwetki.

(pp)

Popularna aktorka teatralna, filmowa i telewizyjna 20 listopada 2010 roku przegrała walkę z chorobą nowotworową. Miała 58 lat. Artystka występowała na deskach stołecznych teatrów: Narodowego, Współczesnego, Studio i Kwadrat. Grała też w wielu filmach, m.in. w "Trędowatej" Jerzego Hoffmana, "Pismaku" Wojciecha Jerzego Hasa, "Kronice wypadków miłosnych" Andrzeja Wajdy. Chętnie występowała w serialach – największą popularność przyniosła jej rola Anki Kwiatkowskiej, matki kilkorga dzieci, także adoptowanych w "Rodzinie zastępczej". W 2005 roku "za zasługi w pracy artystycznej" Gabriela Kownacka została uhonorowana Złotym Krzyżem Zasługi.

Jeden z najwybitniejszych polskich aktorów Krzysztof Kolberger zmarł 7 stycznia 2011 roku. Od lat chorował na raka, jednak mimo choroby grał niemal do końca swoich dni. Artysta związany był z warszawskimi teatrami - Narodowym, Współczesnym i Ateneum. Stworzył też wiele ról filmowych m.in. w "Kontrakcie" Krzysztofa Zanussiego, „Dziewczętach z Nowolipek" Barbary Sass, „Katyniu” Andrzeja Wajdy. Telewidzowie pamiętają go także z seriali: "Rzeka kłamstwa", "Ekstradycja" czy "Sfora".

Po śmierci Jana Pawła II to Krzysztof Kolberger odczytał jego testament, stworzył też wspaniałą kreację podczas koncertu poświęconego pamięci polskiego papieża pod tytułem "Wielka Pani", recytując młodzieńcze wiersze Karola Wojtyły. Wielokrotnie odznaczony, m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Medalem "Zasłużony Kulturze Gloria Artis".

31 stycznia w wieku 77 lat odszedł jeden z najwybitniejszych twórców muzyki filmowej, brytyjski kompozytor John Barry. Był autorem ścieżki dźwiękowej do 11 filmów o superagencie Jamesie Bondzie - światowy rozgłos zapewniły mu "Goldfinger" i "Żyje się tylko dwa razy". Łącznie Barry otrzymał pięć Oscarów – m.in. za muzykę do filmów "Elza z afrykańskiego buszu", "Pożegnanie z Afryką" oraz "Tańczącego z wilkami". W 2005 roku otrzymał nagrodę specjalną BAFTA - brytyjski odpowiednik Oscara.

Metropolita lubelski abp Józef Życiński zmarł 10 lutego w Rzymie na zawał serca. Hierarcha miał 62 lata. Był filozofem, teologiem, publicystą. Publikował w wielu czasopismach krajowych i zagranicznych, między innymi w "Znaku", "Więzi", "Tygodniku Powszechnym" i "Przeglądzie Powszechnym". Napisał ponad 50 książek i ponad 300 artykułów. Abp Józef Życiński przewodniczył Radzie Episkopatu do spraw Świeckich i Radzie Programowej Katolickiej Agencji Informacyjnej. Był członkiem Komisji Episkopatu do spraw Nauki Wiary, Komisji Episkopatu do spraw Duszpasterstwa, Rady Stałej Konferencji Episkopatu Polski oraz Komisji Wspólnej Episkopatu i Rządu Rzeczpospolitej. Był też wielkim kanclerzem Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

Jedna z najpopularniejszych piosenkarek lat 60. Karin Stanek zmarła 15 lutego w jednym z niemieckich szpitali. Artystka znana m.in. z piosenek "Jedziemy autostopem" i "Chłopiec z gitarą" chorowała na ciężkie zapalenie płuc. Od 1962 roku była wokalistką grupy "Czerwono-Czarni”. Po odejściu z zespołu występowała solo, a także z grupami: The Samuels, Aryston, Inni oraz Schemat. Od 1976 roku zamieszkała w Niemczech. Marian Lichtman - członek zespołu "Trubadurzy" - powiedział o niej, że była "pierwszą polską rokendrolówą".

21 lutego w Krakowie w wieku 88 lat zmarł wybitny malarz Jerzy Nowosielski. Artysta znany był przede wszystkim jako autor prac religijnych - malowideł ściennych, ikonostasów, polichromii, ale malował też portrety, pejzaże, martwe natury, obrazy abstrakcyjne. Jego prace znajdują się w polskich muzeach, ale także w kolekcjach prywatnych w Kanadzie, USA, Niemczech. Nowosielski był profesorem ASP w Krakowie, zajmował się także działalnością pedagogiczną na łódzkim PWSSP. W 1996 roku wraz z żoną założył Fundację Nowosielskich, która przyznaje co rok nagrodę i stypendia młodym uzdolnionym artystom. W 2010 roku został laureatem Nagrody Polskiej Akademii Umiejętności im. Erazma i Anny Jerzmanowskich.

Popularna aktorka filmowa, teatralna i telewizyjna Irena Kwiatkowska zmarła 3 marca. Miała 98 lat. Stworzyła ponad 100 ról teatralnych i filmowych, była też gwiazdą kabaretów: Szpak, Dudek oraz Kabaretu Starszych Panów. Widzowie zapamiętali ją m.in. jako matkę Pawła w serialu telewizyjnym "Wojna domowa", a przede wszystkim kobietę pracującą w "Czterdziestolatku". Jej powiedzenie: "jestem kobieta pracująca, żadnej pracy się nie boję" weszło na stałe do języka potocznego. Występowała także w komediach muzycznych - "Hallo Szpicbródka, czyli ostatni występ króla kasiarzy" i "Lata dwudzieste... lata trzydzieste...". Przez lata współpracowała z Polskim Radiem. Nagrała wiele audycji, zwłaszcza dla dzieci. Jej wykonanie "Ptasiego radia" Juliana Tuwima do dzisiaj uchodzi za jedną z najwybitniejszych interpretacji wiersza w XX wieku.

Hollywoodzka aktorka Elizabeth Taylor odeszła 23 marca w wieku 79 lat w szpitalu w Los Angeles. Od lat zmagała się z chroniczną niewydolnością serca. Przygodę z filmem rozpoczęła jako dziecko. Popularność przyniósł jej kultowy film „Lassie wróć”, w którym zagrała mając 11 lat. Szczyt jej kariery przypadł na koniec lat 50. Była laureatką dwóch Oscarów - za rolę w "BUtterfield 8" i "Kto się boi Virginii Woolf?". Jej najsłynniejszą kreacją była tytułowa Kleopatra z filmu Josepha L. Mankiewicza z 1963 roku. Aktorka uchodziła za ikonę urody – podziwiano jej piękne błękitne oczy i hebanowe włosy. Ośmiokrotnie zamężna. Oprócz aktorstwa angażowała się również w działalność charytatywną.

Czeski muzyk zmarł 9 maja w szpitalu w Pradze w wyniku komplikacji po wszczepieniu bypassów. Miał 66 lat. W Polsce Pesak zdobył popularność dzięki występowi w piosence Ivana Mladka "Jożin z bażin".

Aktor teatralny, filmowy i telewizyjny popełnił samobójstwo w swoim tarnowskim mieszkaniu 25 maja. Występował na deskach wielu teatrów w całej Polsce, m.in. Teatrze Polskim w Warszawie i Starym w Krakowie. Laureat wielu nagród, m.in. prezydenta miasta Krakowa za wybitne dokonania w dziedzinie twórczości filmowej i teatralnej. Od 2008 roku był dyrektorem Teatru im. Ludwika Solskiego w Tarnowie. Widzowie zapamiętają go także z ról w serialach, m.in., „M jak Miłość”, „Fala zbrodni”, „Na dobre i na złe”.

Najsłynniejsza polska koszykarka, a jednocześnie najwyższa koszykarka świata (miała 214 cm wzrostu) Małgorzata Dydek zmarła na atak serca 27 maja w szpitalu w Brisbane w Australii, gdzie mieszkała z rodziną po zakończeniu kariery sportowej. 37-letnia sportsmenka była w czwartym miesiącu ciąży. Dydek była znana w całym koszykarskim świecie. Z reprezentacją Polski zdobyła mistrzostwo Europy. Popularność zdobyła także w Stanach Zjednoczonych, gdzie przez lata grała w lidze WNBA, w której znana była jako „Margo”. Zostawiła męża i dwójkę dzieci.

Wybitny architekt, profesor Politechniki Warszawskiej zginął 6 czerwca w katastrofie awionetki w Hiszpanii. Miał 62 lata. Stefan Kuryłowicz był autorem m.in. biurowca PLL Lot, stacji metra Dworzec Gdański czy Stadionu Miejskiego w Białymstoku. Wszedł w skład Komitetu Doradczego Sekretarza Generalnego ONZ ds. Przebudowy i Modernizacji Siedziby ONZ w Nowym Jorku. Prowadził też własne biuro architektoniczne.

Amerykański aktor znany w Polsce głównie z roli porucznika Columbo zmarł 23 czerwca w swoim domu w Beverly Hills. 83-letni Peter Falk w ostatnim czasie zmagał się z demencją i chorobą Alzheimera. Początkowo nie wróżono mu kariery w filmie, ze względu na "defekt" w postaci szklanego oka - usunięto je, gdy Falk miał trzy lata, od tej pory nosił protezę. Mimo to, Falk na przekór złowróżbnym przepowiedniom, odnosił sukcesy, i to zarówno na dużym, jak i małym ekranie. Kilkakrotnie nominowany do Oskara. Za rolę inteligentnego choć nieco dziwacznego porucznika Columbo w nieodłącznym prochowcu w 1973 roku otrzymał Złoty Glob oraz cztery nagrody Emmy. W 2003 roku Falk został uhonorowany nagrodą za całokształt twórczości na Independent Film Festival.

Główny negocjator przystąpienia Polski do Unii Europejskiej i pierwszy ambasador Polski przy Unii Jan Kułakowski zmarł 25 czerwca w Warszawie. Miał 81 lat. Był żołnierzem Armii Krajowej, w latach 1974-1988 sekretarzem generalnym Światowej Konfederacji Pracy, honorowym członkiem Solidarności, posłem do Parlamentu Europejskiego. W 1995 roku został uhonorowany Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, a rok później otrzymał Polską Nagrodę Europejską przyznawaną przez Polską Fundację im. Roberta Schumana. W 2002 roku został odznaczony Orderem Orła Białego.

Brytyjska piosenkarka Amy Winehouse została znaleziona martwa w swoim londyńskim mieszkaniu 23 lipca. Powodem śmierci było spożycie zbyt dużej ilości alkoholu. Zaledwie 27-letnia wokalistka od lat zmagała się z uzależnieniem od alkoholu i narkotyków. Jeszcze w maju, kiedy przebywała na leczeniu w klinice Priory w Londynie, usłyszała od swych lekarzy diagnozę: albo całkowicie zerwie z alkoholem, albo czeka ją śmierć. Pod koniec czerwca menedżerowie artystki, po jej fatalnym występie w Belgradzie - Winehouse była zbyt pijana by śpiewać - zdecydowali o odwołaniu całej trasy koncertowej, w tym w Bydgoszczy na Art-Pop Festivalu. Jedyny w Polsce koncert miał odbyć się 30 lipca. Znawcy muzyki jazzowej porównywali głos Winehouse do Niny Simone czy Sarah Vaughan.

Lider Samoobrony i były minister rolnictwa został znaleziony martwy 5 sierpnia w warszawskiej siedzibie partii. Andrzej Lepper powiesił się w łazience na sznurze przymocowanym do worka bokserskiego. Prokuratura wciąż prowadzi śledztwo w tej sprawie. Niektórzy byli współpracownicy Leppera nie wierzą w jego samobójstwo. Inni przyznają, że w ostatnim czasie w życiu polityka nastąpił "ogromny natłok negatywnych zdarzeń", m.in. choroba syna, trudności w gospodarstwie, groźba więzienia, co popchnęło go do decyzji o odebraniu sobie życia.

Jeden z najbardziej znanych i cenionych w świecie polskich malarzy Roman Opałka odszedł 6 sierpnia w szpitalu pod Rzymem. Miał 80 lat. Od kilkudziesięciu lat konsekwentnie tworzył obrazy, a w zasadzie jeden wielki, nieskończony obraz składający się z poszczególnych płócien, na których zapisywał czas za pomocą liczb. Prace artysty znalazły się w kolekcjach m.in. Muzeum of Modern Art i Guggenheim Museum w Nowym Jorku oraz w Centre Georges'a Pompidou w Paryżu. Opałka jest jednym z "najdroższych" polskich artystów współczesnych. W lutym 2010 roku nieznany nabywca kupił na aukcji w Sotheby's w Londynie trzy jego obrazy płacąc za nie aż 713 250 funtów, czyli prawie 3,3 mln zł. Była to najwyższa cena zapłacona za pracę żyjącego polskiego artysty.

Wybitny polski reżyser zmarł 6 września, miał 89 lat. Zrealizował wiele niezapomnianych filmów takich jak np.: "Do widzenia, do jutra", "Trzeba zabić tę miłość", "Jowita", "Żółty szalik" oraz seriali "Stawka większa niż życie", "Kolumbowie", "Polskie drogi". Był pomysłodawcą jednej z najsłynniejszych scen w historii polskiego kina - płonących kieliszków w "Popiele i diamencie" Andrzeja Wajdy. Ostatnim filmem Morgensterna było "Mniejsze zło", zrealizowane na motywach powieści Janusza Andermana "Cały czas". W 2005 roku został odznaczony Złotym Medalem Zasłużony Kulturze Gloria Artis. Trzy lata później otrzymał Orła 2008 w kategorii Osiągnięcia życia, za całokształt twórczości. W roku 2010, podczas 35. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni został uhonorowany Platynowymi Lwami za całokształt twórczości.

Aktorka i reżyserka zmarła 17 września w Podkowie Leśnej w wieku 77 lat. Szczególne uznanie publiczności przyniosły jej role teatralne - Antygony, Joanny d'Arc, Medei, Blondynki w improwizowanym spektaklu Teatru Telewizji pt. "Relacja". Na początku lat 70. zaczęła grywać w filmach. Najbardziej znana była z roli Łucji w filmowym dramacie politycznym "Matka Królów" Janusza Zaorskiego. Otrzymała za nią Złote Lwy Gdańskie za najlepszą rolę kobiecą. Grała też między innymi w "Człowieku z marmuru", "Matce Joannie od Aniołów" i "Sytuacjach rodzinnych".

Zofia Nasierowska zmarła 3 października w wieku 73 lat. Zasłynęła eleganckimi, czarno-białymi fotograficznymi portretami sławnych ludzi, warszawskiego świata artystycznego. W latach 50. i 60 Nasierowska była guru polskiej fotografii. Wykonała portrety m.in. Beaty Tyszkiewicz, Krystyny Jandy, Jerzego Kawalerowicza, Romana Polańskiego, Tadeusza Konwickiego, Gustawa Holoubka. Miała na swoim koncie szereg ekspozycji w kraju i za granicą, jak również wiele prestiżowych nagród na międzynarodowych wystawach. Uhonorowana tytułem "Artiste FIAP" nadanym przez Międzynarodową Federację Sztuki Fotograficznej.

Jeden z najsłynniejszych informatyków świata, współzałożyciel i charyzmatyczny były szef firmy Apple Steve Jobs zmarł 5 października w Kalifornii. Od lat zmagał się z chorobą nowotworową. Jobs nazywany był ikoną i legendą Krzemowej Doliny. Firmę Apple założył w 1976 roku z kolegą Steve'em Wozniakiem. Najsłynniejsze produkty jego firmy - Mac, iPod, iPhone, iPad - zrewolucjonizowały nie tylko przemysł informatyczny, ale także telefonii komórkowej i muzyczny.