Nowy dokument w sprawie śmierci Pyjasa

Dokument pochodzi ze zbiorów Ośrodka "Karta" - poinformował zastępca prokuratora okręgowego w Krakowie Krzysztof Urbaniak.

Dodał, że w najbliższych dniach prokuratura przystąpi do oceny wiarygodności dokumentu, przesłucha także osoby, które go dostarczyły. Wyjaśni też, dlaczego dokument, pozostający w zbiorach "Karty" od pewnego czasu i oprócz tego znajdujący się w posiadaniu wielu osób, dopiero teraz trafił do prokuratury.

Nie można wykluczyć, że dokument może mieć ważne znaczenie dla sprawy - powiedział prok. Urbaniak. Jak poinformował, autor pisma wskazuje także kolejne tropy, gdzie można szukać dokumentacji. Informuje na przykład, że kontaktował się z kapłanem, który przekazywał informacje do kurii.

Gdyby podane w dokumencie informacje udało się pozytywnie zweryfikować, mogłyby one być podstawą podjęcia śledztwa w sprawie śmierci Stanisława Pyjasa. Jak poinformował prok. Urbaniak, sprawa przedawni się w 2020 roku. Prokuratura będzie usiłowała także dotrzeć do autora dokumentu.

Jak poinformował Michał Maleszka z Archiwum Opozycji Ośrodka "Karta", trzystronicowy dokument, który powstał we wrześniu 1977 roku, trafił do "Karty" prawdopodobnie w latach 90., przekazany przez Jacka Kuronia. Z adnotacji wynika, że pochodził z dokumentacji, zwróconej Kuroniowi przez UOP.

Dokument datowany jest na wrzesień 1977 roku, prawdopodobnie został przepisany z rękopisu i być może powielony. Autor, starszy człowiek, opisujący swoją działalność przed wojną i w partyzantce, podaje w nim, że idąc do pracy w dniu zaginięcia Pyjasa widział, jak go zatrzymywano. Następnie - wracając z pracy - widział milicjantów w bramie kamienicy przy ul. Szewskiej w Krakowie. Kiedy tam zajrzał - zobaczył zwłoki - powiedział Maleszka. Jak dodał, autor relacji podaje, że obawia się o swoje życie, dokument podpisał fragmentem nazwiska.

Zwłoki związanego z opozycją studenta Uniwersytetu Jagiellońskiego Stanisława Pyjasa znaleziono 7 maja 1977 roku w bramie kamienicy przy ulicy Szewskiej w Krakowie. Prokuratura, prowadząca wówczas śledztwo, umorzyła sprawę, twierdząc, że Pyjas "spadł ze schodów". Wznowienie śledztwa w tej sprawie stało się możliwe po przełomie politycznym 1989 roku; podjęto je na nowo w 1991 r., a potem kilkakrotnie podejmowano, za każdym razem umarzając z powodu niemożności wykrycia sprawców.

Prowadzone przeze mnie w latach 90. śledztwo udowodniło, że Stanisław Pyjas na pewno został pobity ze skutkiem śmiertelnym, a nie spadł ze schodów, i że był to mord polityczny. Udowodniło także, że funkcjonariusze SB co najmniej inspirowali działania sprawcy pobicia, a następnie kontrolowali działania prokuratury i wpływali na tok śledztwa, by nie ujawniono sprawcy - powiedział prok. Urbaniak.

W sprawie utrudniania śledztwa z 1977 roku zarzuty postawiono sześciu osobom. Trzy z nich zmarły w toku postępowania. Dwóch podejrzanych - inspektor Wydziału Inspekcji Biura Śledczego MSW Zbigniew K. i naczelnik Wydziału III Operacyjnego KW MO w Krakowie Jan B. - stanęło przed krakowskim sądem i w 2001 roku za utrudnianie śledztwa zostało skazanych na kary po 2 lata więzienia w zawieszeniu na 3 lata. Proces przeciwko b. wiceministrowi SW gen. Bogusławowi Stachurze z powodu złego stanu jego zdrowia został przekazany do Warszawy i zawieszony.

Ośrodek "Karta" jest niezależną organizacją pozarządową (o statusie organizacji pożytku publicznego), zajmującą się dokumentowaniem i upowszechnianiem historii najnowszej Polski i Europy Wschodniej, niesieniem wiedzy o człowieku współczesnym oraz szerzeniem tolerancji i demokracji.

W jego zbiorach znajduje się zbiór relacji świadków wydarzeń historycznych z czasów PRL i działaczy ugrupowań opozycyjnych istniejących w Polsce do roku 1989. Materiały te dotyczą zarówno życia codziennego i pracy w PRL, różnorodnych aspektów gospodarczych, oświaty i kultury, funkcjonowania oficjalnych struktur partyjnych i państwowych oraz środowisk i ugrupowań niezależnych i opozycyjnych; stanowią interesujące źródła historyczne do dziejów opozycji w PRL.