Mołdawia w wielkim kryzysie. Czy skorzysta na tym Rosja?

Po miesiącu bezkrólewia, przedłużającym się kryzysie politycznym z groźbą bankructwa w tle, Mołdawia mogła mieć premiera - a raczej panią premier - która dawałaby nadzieję na przeprowadzenie koniecznych reform, walkę z korupcją i niezależność polityczno-biznesowych układów rządzących krajem. Zamiast absolwentki Harvardu i byłej minister edukacji Mai Sandu, która jako warunek swojej nominacji postawiła dymisję skompromitowanych urzędników, wybrano jednak doświadczonego i wiernego polityka z rządzącej Partii Liberalno-Demokratycznej, Valeriu Streleta. I choć z punktu widzenia rządzącej koalicji Strelet był on bezpiecznym wyborem, to dla samego państwa może oznaczać poważne problemy.

Mołdawia to mały i bardzo ubogi kraj, ale ze względu na strategiczne położenie od dawna jest przedmiotem geopolitycznego przeciągania liny między Rosją a Unią Europejską. Jednak mimo że od 2010 roku krajem rządzą koalicje prozachodnich partii, to nastawienie na integrację europejską - ani nawet podpisana w zeszłym roku umowa stowarzyszeniowa z UE - nie przyniosło znaczącej poprawy sytuacji i ograniczenia głęboko zakorzenionej w mołdawskim systemie korupcji.

- Ta proeuropejska orientacja koalicji jest w dużej mierze tylko nominalna. Jej deklarowanym celem jest integracja z UE, ale jak dotąd zrobiono bardzo niewiele konkretnych reform, by do niej doprowadzić i przyjąć europejskie standardy - mówi WP Stanislav Secrieru, analityk Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych. Brak reform i zaangażowania w walkę z korupcją miał swoje konsekwencje. Nic nie pokazało tego bardziej dobitnie niż skandal z kwietnia tego roku, kiedy odkryto, że z trzech banków "wyparował" (prawdopodobnie do Rosji) miliard dolarów, czyli równowartość 1/8 całego mołdawskiego PKB. Wkrótce potem doszło do zachwiania rządzącą koalicją i dymisji premiera, a Międzynarodowy Fundusz Walutowy, od którego pożyczek zależy w dużej mierze stabilność mołdawskich finansów, zagroził wstrzymaniem pomocy, jeśli nie zostaną podjęte poważne reformy w systemie bankowym i nie ukróci się procederu prania brudnych pieniędzy. To oznaczałoby bankructwo kraju. Dlatego właśnie wybór "bezpiecznego" i partyjnego kandydata
na premiera może być ryzykowny.

- To, czy Mołdawia dostanie potrzebne fundusze, zależy od zaufania kredytodawców do zdolności i woli rządu do przeprowadzenia potrzebnych reform. Tymczasem w nowym rządzie widać te same twarze, co dotychczas, i nominowano premiera, który będzie zależny od lidera swojej partii, i który nie gwarantuje znaczącej zmiany - mówi Secrieru.

Nawet jeśli MFW uwierzy w program nowego rządu, nie będzie oznaczać to końca problemów. W związku z kryzysem i skandalem niezadowolenie społeczne jest na fali wznoszącej, czego owocem były największe od wielu lat demonstracje w Kiszyniowie. Do kolejnych może dojść już wkrótce, kiedy Mołdawię - najbiedniejszy kraj Europy - czeka znacząca podwyżka cen energii. Co więcej, złożona z trzech partii mniejszościowa koalicja (jest zdolna do rządzenia tylko ze względu na warunkowe poparcie komunistów) jest niezwykle chwiejna, a jej liderzy są ze sobą nieustannie skonfliktowani.

- Do zawiązania tej koalicji doszło tylko ze względu na wyższą konieczność, czyli integrację europejską. Ale personalne animozje i konflikty są nadal silne i ciągle zagrażają stabilności rządu. W praktyce może to wyglądać tak, że po kilku miesiącach znów będziemy mieli zmianę premiera - mówi analityk PISM.

Niektórzy Mołdawianie rozwiązanie problemów widzą w zjednoczeniu z Rumunią. Temat unii z Bukaresztem jest obecny w mołdawskiej polityce już od początków niepodległości - duża część kraju (Besarabia) wchodziła niegdyś w skład Rumunii, a język rumuński jest głównym językiem kraju - lecz idea zjednoczenia nigdy nie zyskała wystarczającego poparcia w społeczeństwie. Kryzys dał dodatkowy impuls dla działań unionistów. Na początku lipca prozjednoczeniowy wiec w Kiszyniowie zgromadził największy od wielu lat tłum. Jednak zdaniem Stanislava Secrieru przyłączenie do Rumunii nie jest realistycznym scenariuszem.

- Być może dla wielu młodych ludzi, szczególnie tych, którzy studiują w Rumunii, to rzeczywiście wydaje się dobre rozwiązanie w obecnej sytuacji. Ale większość Mołdawian jest po prostu innego zdania - mówi ekspert, wskazując sondaże, według których za unią opowiada się nie więcej niż 20 proc. społeczeństwa.

Bardziej prawdopodobne jest to, że na problemach rządzącej koalicji może skorzystać ktoś inny: Rosja i prorosyjskie siły w Mołdawii. Związki Rosji z byłą republiką radziecką są nadal niezwykle silne. Kiszyniów jest uzależniony od rosyjskich surowców i handlu z Moskwą, a język rosyjski jest podstawowym językiem dla 15 procent mieszkańców kraju. Co więcej, Rosjanie utrzymują swoje wpływy dzięki obecności swoich wojsk w zdominowanym przez ludność rosyjskojęzyczną Naddniestrzu, nieuznawanym państwie przy granicy z Ukrainą. Prorosyjsko nastawiona jest też Gagauzja, autonomiczny region zamieszkiwany przez mniejszość etniczną pochodzenia tureckiego.

Wpływy te mogą się jeszcze powiększyć, bo na kryzysie i skandalach pod rządami prozachodniej koalicji może skorzystać prokremlowska opozycja. Już w wyborach parlamentarnych w 2014 roku Partia Socjalistów - opowiadająca się za przyłączeniem do rosyjskiego projektu Eurazjatyckiej Unii Gospodarczej zamiast integracji z UE - uzyskała najwięcej głosów, lecz nie była w stanie zmontować koalicji. Inne prorosyjskie ugrupowanie, Nasza Partia, na której czele stoi powiązany z Moskwą biznesmen Renato Usatii (nazywany często "drugim Łukaszenką") również cieszy się solidnym, dwucyfrowym poparciem. Przedłużający się kryzys w Mołdawii może więc sprawić, że kraj porzuci proeuropejski kierunek i zamiast tego obróci się w stronę Eurazji i Rosji.

- W teorii prorosyjska opozycja rzeczywiście powinna skorzystać z problemów rządu. Ale w praktyce niekoniecznie musi się tak stać, bo podobnie jak w przypadku obozu rządzącego, obie partie są skłócone i pogrążone we wzajemnych animozjach - mówi Secrieru. - Jak dotąd prozachodnie partie wciąż mają przewagę, co potwierdziły ostatnie wybory samorządowe. Jak będzie później? Będziemy musieli poczekać i zobaczyć - dodaje ekspert.

**Zobacz również: Rosja przejmuje kontrolę nad Abchazją

**