Mobbing, czyli psychoterror w pracy

Ofiarą może stać się każdy pracownik, choć najczęściej proceder ten dotyka osób w wieku przedemerytalnym oraz młodych i dobrze wykształconych, częściej kobiet niż mężczyzn.

Według danych Stowarzyszenia Antymobbingowego z Gdańska, które wspólnie z OPZZ jest współorganizatorem odbywającego się w piątek w Warszawie I Kongresu Antymobbingowego, o pomoc proszą głównie pracownicy administracji, służby zdrowia, oświaty, pomocy społecznej i usług.

Zdaniem ekspertów, najczęstsze przejawy prześladowania psychicznego w pracy to m.in. rozpowiadanie nieprawdziwych informacji o życiu zawodowym lub prywatnym danej osoby, nadmierne kontrolowanie i krytykowanie jej postępowania, poddawanie w wątpliwość zawodowych kompetencji, przeciążanie ofiary nadmiarem pracy lub niedawanie żadnych zadań i zarzucanie lenistwa.

Mobbingiem może być także nieuwzględnianie problemów zdrowotnych pracownika, izolowanie go od reszty personelu, piętnowanie współpracowników solidaryzujących się z ofiarą, grożenie przemocą fizyczną.

"Czuję się fatalnie. Jestem na zwolnieniu lekarskim. Boję się na samą myśl o przekroczeniu bramy zakładu. Nie chcę myśleć o tym, co będzie" - powiedziała uczestnicząca w kongresie ofiara mobbingu pani B. ze Śląska. "Ofierze mobbingu jest potrzebna pomoc psychiatry lub psychologa oraz wsparcie rodziny" - mówi inna ofiara mobbingu Ryszard Musielewicz, dyrektor Dziennego Domu Pobytu Seniora na Kapuściskach w Bydgoszczy.

Musielewicz przez dwa lata był prześladowany przez swoją szefową, a następnie zwolniony. Do pracy przyrócił go sąd. "Ale dopiero sąd drugiej instancji. Trudno mi było udowodnić winę przełożonej, gdyż wszystko robiła w białych rękawiczkach" - powiedział.

Uczestniczące w konferencji pracownice jednej z katowickich firm twierdzą, że są na skraju wyczerpania. Ich szefowi nie podoba się to, że należą do związków zawodowych. "Boję się swojego pracodawcy i dlatego musiałam pójść na zwolnienie lekarskie. Nie wiem, czy do tej pracy wrócę" - mówiła jedna z pracowniczek. Dodała, że w jej zakładzie pracy zostali jedynie ci pracownicy, którzy są zastraszani i donoszą dyrekcji na swoich współpracowników.

Podczas kongresu opisano też, kim jest osoba, która dręczy. "Dręczycielem, czyli mobberem, może być ktoś, kto był ofiarą przemocy w rodzinie lub szkole. Cechuje go arogancja i zazdrość, a sukcesy innych traktuje jako własną porażkę. Czuje się dowartościowany mając przewagę nad drugim człowiekiem. Jest manipulatorem, tworzącym nieporozumienia, które potrafi sprytnie wykorzystać. Zadufany w sobie, co często jest efektem maskowanego poczucia niższości" - wyjaśniła założycielka Stowarzyszenia Antymobbingowego Barbara Grabowska.

"Mobbing to rodzaj choroby, która szkodzi zarówno pracownikowi, jak i pracodawcy. Szkodzi firmie, niszcząc środowisko pracy od środka. Dlatego obie strony, pracodawca i pracownicy, powinny robić wszystko, aby przeciwdziałać temu zjawisku" - argumentował wiceprezes OPZZ Ryszard Lepik. Wyjaśnił, że dręczenie psychiczne w pracy przekłada się na duże koszty z powodu absencji, spowodowanej długimi zwolnieniami lekarskie oraz przechodzeniem na renty i wcześniejsze emerytury.

Prawnik z Uniwersytetu Gdańskiego Wojciech Zalewski przypomniał, że zgodnie z nowelizacją Kodeksu Pracy, która wejdzie w życie 1 stycznia 2004 roku, pracodawca jest obowiązany przeciwdziałać mobbingowi. Po raz pierwszy w polskim prawie pojawia się też definicja mobbingu. Uznano, że mobbing to działanie lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników.

Zjawisko mobbingu zostało po raz pierwszy opisane przez niemieckiego psychiatrę i psychosocjologa Heinza Leymanna w 1984 r.