Marcin Bartnicki: Polacy coraz bardziej dumni ze swojego narodu

W III RP nigdy nie byliśmy tak dumni z Polski, jak 20 lat temu. Później było już tylko gorzej. W ciągu kilkunastu lat poczucie dumy spadło o ponad 30 punktów procentowych. Według badania CBOS ze stycznia 2010 r., towarzyszyło już tylko 60 proc. Polaków. W tym zaledwie co czwarty przyznał, że czuje dumę z Polski bardzo często. W 1994 r. za bardzo dumnych z polskiej narodowości uważało się 73 proc. badanych.

Powody tego kryzysu tożsamości są jasno wskazane w badaniu. W najgorszym 2010 r., spośród Polaków pytanych o to, w jakich sytuacjach czują dumę, 27 proc. rodaków wskazało sukcesy sportowców, 7 proc. było dumnych z pamięci o Janie Pawle II, po 5 proc. mówiło o historii, kulturze i sztuce oraz sukcesach Polaków na arenie międzynarodowej. Zaledwie co piąty respondent zaznaczał, że czuje dumę zawsze, w każdej sytuacji. Poza tym nic, pustka. Pozostałe odpowiedzi, jak polska nauka, zyskiwały 1-4 proc. Polacy nie mieli silnego poczucia tożsamości, a wyraźnie dominująca pozycja sportu wskazuje, że przeciętny obywatel nie miał większych powodów do dumy.

4 proc. zadeklarowało, że dumy nie czuje nigdy. Na myśl o tym, że są Polakami, odczuwali wyłącznie wstyd. To ponad milion dorosłych Polaków. Dziś odsetek obywateli wstydzących się swojego narodu jest nieznacznie niższy (3 proc.), ale wciąż oscyluje w okolicach miliona obywateli.

Warto zaznaczyć, że problem nie dotyczy oczywiście mniejszości narodowych. Pytanie skonstruowano w taki sposób, że odpowiedzi powinny udzielać wyłącznie osoby uważające się za Polaków.

Powodem do wstydu z bycia Polakiem najczęściej było życie polityczne - wskazało tak 31 proc. badanych,. W dalszej kolejności badani wstydzili się zachowania Polaków za granicą (26 proc.) i przestępczości (14 proc.).

Wstyd najczęściej deklarowali mieszkańcy dużych aglomeracji - 16 proc. Taki sam odsetek wstydzących się swojego narodu odnotowano wśród pracujących na własny rachunek. Spośród grup wiekowych największe poczucie wstydu mieli Polacy w wieku 25-34 lata.

Przeprowadzony w 2011 r. spis powszechny pokazał również, że 521 tys. obywateli Polski nie przyznaje się do żadnej narodowości. Liczba ta nie uwzględnia tożsamości lokalnych, np. Ślązaków i Kaszubów. Co więcej, w spisie można było podać dwie tożsamości narodowe, jednak ponad pół miliona obywateli nie wybrało żadnej.

Trend rosnącego wstydu udało się zatrzymać dopiero w ostatnich latach. W badaniu przeprowadzonym przez CBOS w październiku tego roku dumę ze swojej narodowości zadeklarowało 74 proc. Polaków, a 88 proc. uznało się za patriotów.

Powodem do dumy nadal najczęściej są sukcesy polskich sportowców. Jednak w porównaniu z badaniem sprzed sześciu lat, pojawiły się inne zjawiska, które wypełniły wcześniejszą pustkę. 91 proc. respondentów za przejaw patriotyzmu uważa czytanie o historii Polski lub dowiadywanie się o niej z innych źródeł. Niemal połowa Polaków twierdzi, że robi to bardzo często.

Poczucie dumy i patriotyzmu jest również coraz częściej okazywane na zewnątrz, np. przez wywieszanie flag. Co trzeci dorosły Polak deklaruje również, że przynajmniej raz miał na sobie odzież patriotyczną, np. koszulkę z orłem lub symbolem Polski Walczącej.

Odrodzenie się patriotycznych uczuć nie wynika ze zmniejszenia się grupy, dla której polska narodowości jest powodem do wstydu. Badania CBOS dowodzą, że zmiana, która dokonała się w ostatnich latach, jest zasługą niezdecydowanych, którzy obecnie częściej czują dumę.

Coraz wyraźniejsze podziały społeczne widać również wśród Polaków, którzy wstydzą się własnej tożsamości narodowej. Jest to już 25 proc. mieszkańców miast powyżej 500 tys. Wstyd z bycia Polakiem czuje również co czwarty uczeń i student. To właśnie najmłodsze pokolenie (18-24 lata) jest najbardziej poirytowane swoją przynależnością narodową. Obecni 30-latkowie, którzy sześć lat temu czuli wstyd najczęściej, dziś częściowo zmienili zdanie.

Najbardziej zaskakuje jednak fakt, że najbardziej - twierdzi tak co piąty - wstydzą się swojego narodu obywatele, którzy zarabiają najlepiej (2000 zł na osobę w rodzinie lub więcej). Najbiedniejsi (dochody poniżej 649 zł), którzy, jak mogłoby się wydawać, powinni być najbardziej sfrustrowani swoją trudną sytuacją, wstyd deklarują najrzadziej. Robi to jeden na trzydziestu.

Rosnący konflikt polityczny, który, co najsmutniejsze, najbardziej widać w rocznicę odzyskania niepodległości, powoduje, że samo podejście do patriotyzmu jest już deklaracją polityczną. Zamiast jednoczyć Polaków, 11 listopada staje się pretekstem do szukania wrogów. Społeczeństwo jest przekonane, że rozpoczęła się wojna. I czas wybrać, po której jesteśmy stronie.

Marcin Bartnicki, WP Opinie