Laureaci Literackiej Nagrody Nobla z ostatnich lat

1. 2002 - ur. w 1929 roku IMRE KERTESZ, węgierski pisarz, nagrodzony Noblem za "za powieści, które przeciwstawiają osobiste doświadczenie jednostki brutalnym zrządzeniom historii". Akademia Szwedzka podkreśliła, że w swojej twórczości 72-letni Kertesz, węgierski Żyd, wraca stale do wydarzenia, które w znacznym stopniu zaważyło na jego życiu - pobycie w Auschwitz.

2. 2001 - V.S. NAIPAUL - ur. w 1932 r. Pisarz pochodzący z Trynidadu i mieszkający w Wielkiej Brytanii, urodził się w Chaguanas w rodzinie hinduskich imigrantów. Jego ojciec był dziennikarzem i pisarzem. Naipaul jest autorem powieści, krótkich opowiadań i reportaży. Zalicza się go do grona pisarzy zaangażowanych. Ukształtowany na styku kilku kultur, Naipaul uczynił motywem swojej twórczości kulturowe kontrasty i destrukcyjny wpływ, jaki kulturowy imperializm Zachodu wywarł i nadal wywiera na tożsamość Trzeciego Świata.

3. 2000 - GAO XINGJIAN - ur. 1940 r., w Ganzhou we wschodnich Chinach, dziś mieszka we Francji. Jest prozaikiem, tłumaczem, dramatopisarzem i krytykiem literackim. W czasie rewolucji kulturalnej został wysłany do obozu reedukacyjnego. Do 1979 roku nie mógł publikować swoich utworów ani wyjeżdżać za granicę. W 1986 roku ostatecznie zakazano w Chinach wystawiania sztuk Gao Xingjiana. Aby uniknąć prześladowań, podjął dziesięciomiesięczną wędrówkę po chińskiej prowincji Sichuan. Na wspomnieniach z tej podróży oparta jest powieść "Soul Mountain", określona przez Akademię Szwedzką jako "jedno z tych wyjątkowych dzieł literackich, nieporównywalnych z niczym innym w światowej literaturze".

4. 1999 - GUENTER GRASS - ur. 1927 r. w Gdańsku. Prozaik, poeta i dramaturg, najgłośniejszy autor niemiecki po II wojnie światowej. Debiutował tomem wierszy "Die Vorzuege der Viudhuehner" (1956), napisał też kilka sztuk teatralnych zbliżonych w poetyce do teatru absurdu. Wielką międzynarodową sławę zyskał dzięki powieści "Blaszany bębenek" (1959), stanowiącej pierwszą część tzw. gdańskiej trylogii, na którą składają się ponadto: opowiadanie "Kot i mysz" (1961) oraz powieść "Psie lata" (1963). Inne jego książki to m.in. "Pod miejscowym znieczuleniem" (1969), "Z dziennika ślimaka" (4971), "Turbot" (1977), "Spotkanie w Telgte" (1979), "Szczurzyca" (1986), "Wróżby kumaka" (1992), "Mój wiek".

5. 1998 - JOSE SARAMAGO - ur. 1922 r. pisarz portugalski. Sławę zdobył dopiero w wieku sześćdziesięciu lat, kiedy po dwu zbiorach wierszy i felietonów oraz tomie opowiadań opublikował swoją trzecią powieść "Baltazar i Blimunda" (1982). W Portugalii miała ona już ponad 20 wydań, została też przetłumaczona na wiele języków i posłużyła jako libretto opery pt. "Blimunda". Wydał też m.in. "Rok śmierci Ricarda Reisa" (1984), "Historię oblężenia Lizbony" (1989) "Ewangelię według Jezusa Chrystusa" (1991), sztukę teatralną "Długie życie Franciszka z Asyżu" (1987), "Zeszyty z Lanzarote" (1994), "Esej o ślepocie" (1995).

6. 1997 - DARIO FO - ur. 1926 r. reżyser, dramatopisarz, aktor włoski. Popularność przyniosły mu występy w telewizyjnym show "Conzonisima". Dario Fo w swym dramatopisarstwie nawiązywał do wizji teatru społecznie zaangażowanego, podobnej do tej, którą realizował Brecht. Ogromna w latach 60. i 70. popularność Dario Fo ostatnio słabła, dopiero przyznanie mu literackiego Nobla ożywiło znów zainteresowanie jego osobą. Tytuły jego sztuk bywają prowokujące np. "Seks", "Dziękuję, troszeczkę spróbuję". Do najważniejszych sztuk Dario Fo należą: "Mistero Buffo", "Przypadkowa śmierć anarchisty", "Pogrzeb pracodawcy".

7. 1996 - WISŁAWA SZYMBORSKA - ur. 2 lipca 1923 r. w Bninie poetka polska. Jej pierwszy tomik poetycki zatytułowany "Dlaczego żyjemy" ukazał się w 1952 r. Od tego czasu wydała osiem kolejnych tomików. Szymborska związana była z redakcją krakowskiego "Życia Literackiego". Znana jest również z zamieszczonych w nim, a później zebranych w formie książkowej felietonów nazwanych "Lektury nadobowiązkowe". Do najbardziej znanych tomów poetyckich Szymborskiej należą: "Wołanie do Yeti" (1957), "Sto pociech" (1967), "Wielka liczba" (1976). W uzasadnieniu decyzji o przyznaniu literackiego Nobla napisano, że nagrodzono poezję, która z ironiczną precyzją pozwala wydobyć historyczny i biologiczny kontekst fragmentów ludzkiej rzeczywistości.

8. 1995 - SEAMUS HEANEY - ur. 1939 r. poeta irlandzki. Zadebiutował dwoma tomami - "Śmierć naturalisty" (1966) i "Drzwi w ciemność" (1964). Dwa następne tomy to "Wyjście z zimy" (1972) i "Północ" (1975). Do najważniejszych zbiorów Heaneya z lat późniejszych należą m.in. "Praca w polu" (1979), "Wyspa i jej stacje" (1984), "Lampka głogu" (1987), "Widzenie rzeczy" (1991). W 1996 r. opublikował tomik wierszy "Poziom ducha". Jest też autorem esejów literackich.

9. 1994 - KENZABURO OEE - ur.1935 prozaik i eseista japoński. Debiutował jako nowelista. Wydał m.in. "Hojność umarłych" (1957), "Ludzie - owieczki" (1958) ,"Zdobycz" (1958), "Sprawę osobistą" (1964) i "Futbol ery Manen" (1967). Kilka jego książek nawiązuje do osobistego doświadczenia - wychowywania syna urodzonego z wadą mózgu. Niemal w całej późniejszej twórczości przewija się wątek odpowiedzialności za pielęgnację niedorozwiniętego chłopca i poczucie zagrożenia egzystencji w epoce atomowej: "Powódź sięga mej duszy" (1973), "Gra symultaniczna" (1979), "Kobiety słuchające drzewa deszczowego" (1982), "Przebudź się nowy człowieku" (1983), "List do niezapomnianego miasta" (1987), "Spokojne życie" (1990). Wydał też trylogię pt. "Gorejące zielone drzewo" (1993-95) Oee jest autorem wielu tomów esejów i szkiców. W 1994 r. został uhonorowany literackim Noblem za całokształt twórczości literackiej, poruszającej ważne problemy życiowe.

10. 1993 - TONI MORRISON - ur. 1931 r. Lorrain (Ohio) powieściopisarka i eseistka amerykańska. Zadebiutowała w 1970 r. powieścią "The Bluest Eyes" opisującą los murzyńskiego dziecka w społeczeństwie dyskryminującym czarnych. Kolejne powieści Morrison to: "Sula" (1973), "Pieśń Salomonowa" (1977) - uznana Książką Roku w Stanach Zjednoczonych, "Tar Baby" (1983) oraz "Ukochana" (1987). W swoich książkach Morrison często odwołuje się do murzyńskiego folkloru afrykańskiego. Jest feministką. W 1993 r. Toni Morrison uhonorowana została literacką Nagrodą Nobla za to, że "w powieściach charakteryzujących się siłą wizji literackiej i poetyckich wartości, przedstawia najważniejsze problemy amerykańskiej rzeczywistości".

11. 1992 - DEREK WALCOTT - ur. 1930 r. St Lucia (Małe Antyle), poeta i dramaturg karaibsko-brytyjski, debiutował w 1948 r. wydanym za własne pieniądze zbiorem 25 wierszy. W latach 1956-1979 pisał sztuki dramatyczne, z których najbardziej znane to "Odyseja" oraz "Ostatni karnawał". Od początku lat osiemdziesiątych Walcott jest wykładowcą na Amerykańskich Uniwersytetach m.in. Columbia, Boston University czy Harvard. Najsłynniejszym utworem Walcotta jest wydany w 1990 r. ogromny, bo aż 325-stronicowy poemat, napisany w całości tercyną pt. "Omeros". Ten monumentalny epos, wzorowany na antycznej "Odysei", opowiada o wędrówce dwóch karaibskich rybaków do mitycznej krainy ich przodków - Afryki. Po opublikowaniu "Omerosa" Walcott nazwany został "Homerem Karaibów".

12. 1991 - NADINE GORDIMER - ur. 1923 r. Springs k. Johannesburga, powieściopisarka południowoafrykańska. W 1949 r. ukazała się jej pierwsza książka - zbiór opowiadań "Twarzą w twarz". Cztery lata później opublikowała pierwszą z serii powieści poświęconych problemowi segregacji rasowej w RPA - "Puste dni". Nadine Gordimer uważana jest za twórczynię nowoczesnych powieści z tezą, nawiązujących do tradycji XIX-wiecznej literatury angielskiej. "Tezą" jest sprzeciw wobec nierówności rasowych i społecznych. Do najsłynniejszych jej utworów należą wydana w 1958 r. powieść "Świat obcych ludzi", "Gość honorowy" (1970), "Opowieść mojego syna" (1990). Gdy w 1991 r. Nadine Gordimer zastała uhonorowana literackim Noblem, gazety pytały w nagłówkach: "Literacka czy pokojowa?", ponieważ pisarka była członkinią Afrykańskiego Kongresu Narodowego, a w RPA rozpoczęły się właśnie reformy, mające na celu zniesienie apartheidu. Protestując przeciwko takim insynuacjom, sekretarz Komitetu Noblowskiego, profesor Sture Allen, zauważył:
"Nadine Gordimer zajmuje się działalnością polityczną, a jej pisarstwo ma wartość niezależną".

13. 1990 - OCTAVIO PAZ - ur. 1914 r. Mixoac (Meksyk) poeta i eseista meksykański. Już jako 17-latek założył wspólnie z innymi początkującymi twórcami awangardowe pismo "Barandal", gdzie publikował pierwsze wiersze. Zadebiutował dwa lata później zbiorem poezji "Dziki księżyc" (1933), w 1937 roku opublikował aż trzy tomiki wierszy: "No pasaran!", "Człowieczy korzeń" oraz "W twym jasnym cieniu i inne wiersze o Hiszpanii". W 1950 r. ukazało się najsłynniejsze dzieło Paza - zbiór esejów "Labirynt samotności", w którym twórca porusza najbardziej nurtujący go problem: tożsamości narodowej. Octavio Paz nazywany jest w swoim kraju człowiekiem - instytucją. Na jego dzieło składa się 35 tomów wierszy i esejów. Do najsłynniejszych należą m.in. "Wolność na słowo" (1960), "Salamandra" (1962), "Małpa gramatyczna" (1974), "Z prochu jesteśmy: od romantyzmu do awangardy" (1974) oraz "Inny głos" (1990).