Osiem tysięcy pisanek

Najstarsze eksponaty pochodzą z XIX wieku. Reprezentują wszystkie regiony Polski oraz ziemie dawnych Kresów Wschodnich. Są malowane, oklejane płótnem, włóczką i sitowiem, "drapane" w technice batiku.

Kolekcja przechowywana jest w specjalnych szufladach. Każda pisanka ma swoją oszkloną przegródkę w szufladzie, każda raz w roku poddawana jest dezynfekcji.

Na co dzień w gablotach prezentowanych jest około 800 pisanek, czyli zaledwie 10% zbiorów. Można je zobaczyć w układzie regionalnym - z zaznaczonymi na mapkach regionami, oraz według motywów.

Na kolekcję złożyły się zbiory własne muzeum oraz odziedziczone po innych placówkach i przekazane przez prywatnych kolekcjonerów. Najstarsze, z połowy XIX wieku, pochodzą ze zbiorów Muzeum Techniczno-Przyrodniczego. Są również pisanki ze zbiorów komisji etnograficznej Akademii Umiejętności i innych instytucji, dla których gromadzenie podobnych "pamiątek narodowych" było działalnością patriotyczną. Zbiory wspomagali liczni darczyńcy.

Zwyczaj malowania, kraszenia, czyli "pisania" jaj był znany już w III wieku przed Chrystusem. Jajo uchodziło za symbol życia; malowanie go miało wzmóc jego właściwości.

W Polsce ten zwyczaj zdobienia jaj w okresie Wielkanocy ma tradycję sięgającą X wieku, co potwierdzają wykopaliska archeologiczne. Mówią o niej również źródła historyczne z XIII wieku.

Najpopularniejszą i najstarszą techniką zdobienia jaj jest technika batikowa, w której wzór nanoszony jest woskiem przy użyciu narzędzia zwanego pisakiem (maleńkiego lejka z blaszki na patyczku) lub przy użyciu szpilki.

Do innych technik należy wyskrobywanie wzorów przy użyciu ostrego narzędzia; oklejanie jaja wycinankami z papieru, rdzeniem z sitowia lub tkaniną; malowanie różnymi rodzajami farb oraz wytrawianie wzorów kwasem (dawniej z kiszonej kapusty, później kwasem solnym).

Do najbardziej rozpowszechnionych motywów występujących na pisankach w wielu regionach należą różne odmiany motywu solarnego oraz motywy roślinne i zwierzęce.