Każdy będzie mógł poczuć, jak się żyło pod okupacją

Podczas wojny w fabryce niemiecki przemysłowiec, członek NSDAP Oskar Schindler zatrudniał ratowanych przez siebie Żydów. Dzięki niemu ocalało ponad 1 tys. osób. Wojenna historia fabryki i jej ówczesnego właściciela jest znana za sprawą filmu Stevena Spielberga "Lista Schindlera".

Wystawa "Kraków - czas okupacji 1939-45" ma sprawić, że zwiedzający poczują klimat okupowanego miasta - temu służą płynące z głośników dźwięki, dokumentalne zdjęcia, reprodukcje gazet, dokumenty.

Wśród kilkudziesięciu oryginalnych pamiątek z czasów wojny są m.in. fragment rzeźby ze zniszczonego przez okupantów pod koniec 1939 r. Pomnika Grunwaldzkiego, krzesło z sali 56. Collegium Novum UJ, gdzie hitlerowcy dokonali aresztowania wykładowców podczas Sonderaktion Krakau, fotoplastikon, kartki żywnościowe oraz pamiątki poniemieckie m.in. flaga Wehrmachtu i odznaki stowarzyszenia volksdeutschów.

Na powierzchni blisko 1,2 tys. mkw. zrekonstruowano fragment miasta. Widz wybrukowanymi ulicami idzie do zakładu fotograficznego z autentycznym fotoplastykonem działającym niegdyś przy ul. Szczepańskiej. Z okien tramwaju ogląda film z życia miasta. Potem przechodzi przez getto i żydowskie mieszkanie, by następnie razem z mieszkańcami getta znaleźć się w obozie w Płaszowie. Przez witrynę zakładu fryzjerskiego zwiedzający podgląda zamach na Wilhelma Koppego Wyższego Dowódcę SS i Policji w Generalnej Gubernii, a przez okno mrocznej piwnicy, obserwuje uliczną łapankę.

Pięć kluczowych w historii miasta momentów zostało oznaczonych przez "maszyny pamięci" - stemplownice, w których każdy będzie mógł odbić na wręczanej przy wejściu "karcie czasu" pieczęć związaną z danym wydarzeniem. Wystawę zamyka "sala wyborów" - symbol dylematów i postaw w czasie wojny, w której prezentowani są ci, którzy ratowali Żydów, a z drugiej strony kolaboranci i donosiciele.

Prace nad przygotowaniem ekspozycji trwały trzy lata. Jej urządzenie kosztowało blisko 5 mln zł (większość tej kwoty pochodzi z budżetu miasta). Wcześniejszy remont budynku pochłonął 9,9 mln zł. Podczas prac ustalono, gdzie znajdował się sekretariat i gabinet Oskara Schindlera. Konserwatorom udało się spod warstw farby na ścianie wydobyć mapę Europy, na której fabrykant zaznaczał przebieg działań wojennych. - Ta opowieść, którą próbowaliśmy skonstruować, to trochę ponad wystawę, trochę ponad spektakl, trochę ponad film. To wiele opowieści i sposobów narracji włożonych w jedno. Pomysłem wyjściowym jest wędrówka przez miasto i przez czas - mówił podczas konferencji prasowej współautor koncepcji plastycznej i inscenizacji multimedialnych Łukasz Czuj. Podkreślił, że celem wystawy jest wywołanie w widzach emocji.

Dyrektor Muzeum Historycznego Miasta Krakowa Michał Niezabitowski podkreślił, że scenariusz wystawy był konsultowany z Radą Programową, w której zasiadają m.in. historycy i przedstawiciele środowiska żydowskiego, którzy uczestniczyli aktywnie w przygotowaniu ekspozycji.

Na wystawie znajduje się 30 interaktywnych stanowisk multimedialnych z monitorami dotykowymi, 15 videoprojektorów, 56 odtwarzaczy multimedialnych, ponad 100 głośników i 40 kamer. Podczas aranżacji wnętrz użyto: 540 mkw. kostki brukowej - prawdziwej i jej imitacji, ponad 3,5 tys. m kabli światłowodowych, 6,5 t stali, 5,5 t cementu.

Honorowy patronat nad wystawą objęli: Zvi Rav-Ner - Ambasador Izraela, Michael H. Gerdts - Ambasador Niemiec, Allen S. Greenberg - Konsul Generalny Stanów Zjednoczonych w Krakowie oraz Bogdan Zdrojewski - minister kultury i dziedzictwa narodowego.

Podczas uroczystego otwarcia ekspozycji 10 czerwca, w którym uczestniczyć ma ponad 500 osób, u wylotu ul. Lipowej stanie scena i trzy ekrany diodowe.

- Tą wystawę najlepiej określa słowo podróż. To podróż wielowymiarowa, podróż przez historię i przez emocję - mówiła Magdalena Sroka, dyrektor Krakowskiego Biura Festiwalowego, które współpracuje z Muzeum Historycznym przy organizacji uroczystego otwarcia.

Podczas widowiska multimedialnego widzowie zostaną wprowadzeni w klimat wystawy poprzez pokazanie podróży tramwajem przez miasto w połączeniu z fragmentami filmów dokumentalnych z czasów wojny. Muzykę na żywo będzie improwizował zespół Kroke. Momentem kulminacyjnym uroczystości będzie przekręcenie klucza w bramie fabrycznej - sygnał do zwiedzania wystawy.

Gośćmi uroczystości mają być m.in. ocaleni z Zagłady przez Oskara Schindlera, których prezydent Krakowa Jacek Majchrowski zaprosił do Krakowa na koszt miasta. Swój udział zapowiedziała także dyrekcja Instytutu Yad Vashem. Scenariusz wystawy "Kraków - czas okupacji 1939-45" przygotował zespół pod kierownictwem kurator Moniki Bednarek - Katarzyna Zimmerer, Grzegorz Jeżowski, Edyta Gawron i Barbara Zbroja. Autorami koncepcji plastycznej i inscenizacji multimedialnych są: Łukasz Czuj i Michał Urban. Według planów miasta na pozostałym terenie fabryki, czyli w jej części produkcyjnej, ma powstać w przyszłości Muzeum Sztuki Współczesnej.