Kamień Sołowiecki na moskiewskiej Łubiance
Kamień Sołowiecki, symbol pamięci o ofiarach
totalitarnego reżimu Związku Radzieckiego, znajduje się w pobliżu
więzienia na moskiewskiej Łubiance. Miejsce to podczas swojego
pobytu w Moskwie odwiedzi w niedzielę prezydent Aleksander
Kwaśniewski i złoży tam kwiaty.
Obelisk usytuowany jest w odległości około stu metrów od miejsca, gdzie jeszcze kilkanaście lat temu stał pomnik Feliksa Dzierżyńskiego, twórcy aparatu sowieckich represji. Po objęciu władzy przez bolszewików w roku 1917 Dzierżyński stał na czele Ogólnorosyjskiej Nadzwyczajnej Komisji do Walki z Kontrrewolucją i Sabotażem (tzw. Czeka), z której później wyłoniły się kolejne służby specjalne Związku Radzieckiego - GPU, NKWD i KGB.
Urząd, którego podwaliny stworzył, a który za jego czasów organizował system sowieckich łagrów i był instrumentem wielkich czystek i masowych zbrodni, jest winny śmierci milionów ludzi.
Kamień Sołowiecki jest głazem pochodzącym z Wysp Sołowieckich, archipelagu położonego na Morzu Białym, przy wejściu do Zatoki Oneskiej. Obelisk odsłonięto 30 października 1990 roku.
Na Wyspach Sołowieckich (zwanych potocznie Sołowkami) powstał pierwszy w Związku Radzieckim obóz dla więźniów politycznych. Obóz zajął obiekty słynnego sołowieckiego klasztoru mnichów prawosławnych, założonego jeszcze w XV wieku.
"30 października to dzień więźniów politycznych w Związku Radzieckim. Od 1974 roku dzień ten obchodzono w radzieckich obozach dla więźniów politycznych. Więźniowie podejmowali jednodniową głodówkę, a w Moskwie organizowano konferencję prasową, oczywiście nieoficjalną. Pierwsza odbyła się w mieszkaniu Andrieja Sacharowa" - wyjaśnił w rozmowie z PAP Arsienij Rogiński, szef Memoriału, rosyjskiej organizacji pozarządowej działającej na rzecz upamiętnienia ofiar represji politycznych.
Dodał, że po wyłonieniu w lutym 1990 roku rosyjskiego parlamentu zgłoszono w nim projekt uchwały o rehabilitacji ofiar politycznych represji. Projekt przewidywał, że 30 października będzie Dniem Więźnia Politycznego.
"Uchwały tej w 1990 roku nie przyjęto, ale 30 października odsłonięto Kamień Sołowiecki. Uchwałę przyjęto w roku 1991, już po komunistycznym puczu Giennadija Janajewa. Wtedy również ustalono, że 30 października będzie Dniem Pamięci Ofiar Represji Politycznych, a nie - jak początkowo chciał +Memoriał+ - Dniem Więźnia Politycznego" - powiedział Rogiński.
Rogiński przypomniał, że obóz na Sołowkach istniał od roku 1923 (według niektórych danych od 1921) do 1939. "Ciężko jest podać liczbę osób, które tam zginęły, bo w latach 30. stał się częścią większego systemu łagrowego - Obozu Białomorskiego" - zaznaczył.
Ważne jest to, że jest to miejsce, z którego "rozwinął się Gułag" i gdzie po raz pierwszy zastosowano prace przymusowe - podkreślił Rogiński.
Krzysztof Klinkosz