Na jednym krzyżyku się nie kończy. Wiesz, jak zagłosować w wyborach samorządowych?

Wybory samorządowe w 2024 roku wyznaczono na 7 i 21 kwietnia. To daty pierwszej i ewentualnej drugiej tury wyborów do jednostek samorządu terytorialnego.

Nie każda osoba, która zjawi się w lokalu wyborczym w dniu ogłoszonych wyborów do jednostek samorządu terytorialnego, ma realną szansę zagłosować. Musi, zgodnie z Kodeksem wyborczym, charakteryzować się tzw. czynnym prawem wyborczym, co oznacza, że jest:

• osobą pełnoletnią – najpóźniej w dniu wyborów musi ukończyć 18 lat,
• osobą posiadającą pełnię praw publicznych,
• osobą, której nie odebrano czynnego prawa wyborczego,
• osobą, która ma stałe miejsce zamieszkania na obszarze działania danej rady – nie musi jednak mieć meldunku w niej.

Co ciekawe, także obcokrajowcy mogą oddawać swoje głosy w wyborach samorządowych. Takie prawo przysługuje obywatelom Unii Europejskiej lub Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii, ale jedynie jeśli chodzi o głosowanie na członków rady gminy, w której zamieszkują. 

Wyborca z prawem wybierania, czyli z czynnym prawem wyborczym, może w wyborach samorządowych wybierać swoich kandydatów na radnych do rad gminy, powiatów, sejmików województw i do rad dzielnic miasta stołecznego Warszawy. Jego głos decyduje także i o wyborze wójtów, burmistrzów lub prezydentów miast. 

W wyborach samorządowych nie mogą głosować osoby:

• pozbawione praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądowym,
• pozbawione praw wyborczych orzeczeniem Trybunału Stanu,
• ubezwłasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sądowym.

Celem wzięcia udziału w wyborach samorządowych jest wytypowanie kandydatów do rad gmin, powiatów, sejmików województw i do rady dzielnic miasta stołecznego Warszawy. Wybierani są w nich także wójtowie, burmistrzowie i prezydenci miast. Głosowanie odbywa się w systemie powszechnym, bezpośrednim i tajnym, z wykorzystaniem urzędowych kart.

Karta ma postać jednostronnie zadrukowanej kartki papieru, na której znajdują się listy i nazwiska zgłoszonych do wyborów przez komitety kandydatów. Przy ich nazwiskach znajdują się kratki, w których można oddać głosy.

Zdarza się, że karty do głosowania w wyborach samorządowych składają się nie z jednej, ale z kilku zadrukowanych jednostronnie, trwale połączonych ze sobą kartek. Takie karty są stosowane w przypadku wyborów do samorządów terytorialnych do:

• rady gminy w gminie liczącej powyżej 20 000 mieszkańców,
• rady dzielnicy miasta stołecznego Warszawy,
• rady powiatu,
• sejmiku województwa.

W przypadku kart do głosowania składających się z więcej niż jednej kartki, na pierwszej musi znaleźć się odpowiedni tytuł, np. "Karta do głosowania w wyborach samorządowych 2024" wraz z czytelną informacją dotyczącą sposobu głosowania i warunkach uznania głosu za ważny. 

Na drugiej kartce karty do głosowania umieszczony jest zwykle spis treści z nazwami zarejestrowanych komitetów wyborczych, w kolejności losowej, zgodnie z wylosowanymi numerami. Musi być tam też informacja o numerze karty do głosowania z listą kandydatów danego komitetu wyborczego oraz symbolem graficznym komitetu. Na trzeciej i kolejnych kartkach umieszcza się poszczególne listy kandydatów każdego z komitetów.

Karta wyborcza obowiązkowo musi być opieczętowana pieczęcią obwodowej komisji wyborczej – w przypadku wyborów samorządowych ma to być właściwie odcisk pieczęci terytorialnej komisji. 

Karta do głosowania ma przygotowane pola do oznaczania kandydatów. Służą do tego kratki umieszczane przy nazwiskach kandydatów na radnych, wójtów, burmistrzów czy prezydentów miast. 

Kodeks wyborczy w art. 439 wskazuje, kiedy głos będzie ważny. Zaznaczenie wybranego kandydata w wyborach radnych w gminach liczących do 20 000 mieszkańców polega na postawieniu znaku "X" w kratce przy jego nazwisku. Za nieważny uznany zostanie głos, jeśli na karcie znak "X" zostanie postawiony obok nazwiska dwóch lub większej liczby kandydatów, albo w ogóle nie zostanie postawiony. Głos będzie nieważny, gdy wybór padnie na kandydata skreślonego przez komisję z listy już po wydrukowaniu kart.

Inne zasady obowiązują w przypadku wyborów na radnych do rady gminy mającej powyżej 20 000 mieszkańców, o czym stanowi art. 440 Kodeksu wyborczego. Należy głosować tylko na jedną listę kandydatów, czyli postawić znak "X" w kratce z lewej strony obok nazwiska jednego z kandydatów. Uzyska on tym samym pierwszeństwo do uzyskania mandatu w gminie. Głos będzie nieważny, jeśli na karcie znajdzie się znak "X" w kratce z lewej strony obok nazwiska dwóch lub większej liczby kandydatów z różnych list lub wtedy, gdy wyborca nie postawi takiego znaku obok żadnego nazwiska kandydata.