Jak kryzys syryjski wpłynie na stosunki USA i całego Zachodu z Iranem?

Społeczność międzynarodowa podejrzewa, że Iran zmierza do produkcji broni atomowej. Jest także głównym sojusznikiem reżimu w Syrii, poprzez którą wspiera szyickich ekstremistów skupionych w Hezbollahu, zagrażających od północy Izraelowi.

Obserwatorzy kryzysu w Syrii nie są jednak zgodni co do tego, jaki wpływ będzie miała spodziewana zbrojna interwencja zbrojna przeciwko reżimowi prezydenta Baszara al-Asada na konflikt USA z Iranem, związany z jego programem nuklearnym i poparciem dla terrorystów na Bliskim Wschodzie. Niektórzy mają nawet nadzieję, że użycie broni chemicznej przez el-Asada osłabi poparcie Iranu dla syryjskiego dyktatora, gdyż liczą na umocnienie się w tym kraju sił umiarkowanych, skupionych wokół nowego prezydenta Hasana Rowhaniego.

Zdaniem konserwatywnych ekspertów amerykańskich, Obama powinien bez wahania zaatakować Syrię i to nie tylko w celu odstraszenia jej reżimu od użycia broni chemicznej, lecz także po to, by przeważyć szalę konfliktu na korzyść powstańców i potwierdzić mocarstwową wiarygodność USA w oczach Iranu. Uważają oni, że chociaż w antyreżimowej opozycji rosną wpływy Al-Kaidy, można ją skutecznie izolować.

- Jeżeli prezydent Obama nie zdecyduje się na wystarczająco potężne uderzenie, nie tylko zawiedzie opozycję syryjską, ale jeszcze bardziej ośmieli Iran do czynnego wspierania reżimu al-Asada - powiedział ekspert Atlantic Council, były wysoki urzędnik Pentagonu za rządów prezydenta George'a W.Busha, Ian Brzezinski.

Jednak inni eksperci i komentatorzy są zdania, że ewentualny atak na Syrię nie zrobi wrażenia w Teheranie i może nawet utrudnić dyplomatyczne rozwiązanie konfliktu z tą islamską republiką.

- Z wyborem prezydenta Rowhaniego wiązano nadzieję, że wraz z nowym ministrem spraw zagranicznych Mohammadem Dżawadem Zarifem będzie w stanie poprawić stosunki z USA, doprowadzając do negocjacji na temat spornych problemów. Atak na Syrię nie będzie tu pomocny, gdyż umocni twardogłowych w Iranie. Powiedzą oni: jak możemy negocjować z krajem, który atakuje naszego sojusznika? - powiedział Rahul Nafisi, specjalista ds. Bliskiego Wschodu z Uniwersytetu Strayer.

Od objęcia urzędu w czerwcu prezydent Rowhani chce doprowadzić do rozmów z USA i innymi mocarstwami Zachodu, aby wynegocjować złagodzenie sankcji nałożonych na Iran, które dotkliwie godzą w jego gospodarkę. W parlamencie irańskim i w Korpusie Strażników Rewolucji Islamskiej dominują jednak siły przeciwne rozmowom z Zachodem.

Atak na Syrię, nakierowany na ośrodki władzy w tym kraju i zmierzający do przechylenia szali na korzyść powstańców, zniweczy - zdaniem znawców Iranu - plany Rowhaniego, ponieważ umocni twardogłowych i ich determinację, aby nadal wspierać reżim al-Asada.

- Jeżeli ataki będą silniejsze i będą zmierzać do zmiany równowagi sił na froncie, Iran będzie jeszcze bardziej popierać rząd syryjski. Dla Irańczyków Syria jest absolutnie krytycznym elementem osi oporu i nie chcą oni utracić swoich wpływów w tym kraju - powiedział w wywiadzie dla radia NPR autor poświęconej Iranowi książki "Let the Swords Enircle Me", Scott Petterson.

Iran zaopatruje w broń reżim syryjski, a irańscy strażnicy rewolucji islamskiej szkolą i doradzają jego armii oraz dostarczają jej informacji wywiadowczych. Szyicki Iran popiera reżim al-Asada w Syrii, gdyż oparty on jest na mniejszościowej sekcie alawitów, którzy trzymają w szachu sunnitów, dominujących liczebnie na Bliskim Wschodzie. Iran uważa się także za rzecznika wszystkich muzułmanów - sponsoruje np. sunnicki Hamas, ugrupowanie fundamentalistów islamskich w palestyńskiej Strefie Gazy.

Zdaniem ekspertów, ograniczona akcja zbrojna przeciw Syrii, zapowiadana przez prezydenta Obamę, nie wywoła odwetu ze strony Iranu, ale może do niego dojść w razie eskalacji takiej interwencji.

- Pomimo gromkich oświadczeń przywódców irańskich, jest bardzo mało prawdopodobne, by Iran poszedł na otwartą wojnę z USA albo Izraelem w wypadku amerykańskiego uderzenia na Syrię. Rząd irański zdaje sobie sprawę z ograniczeń swego potencjału militarnego. Iran może jednak zdecydować się na odwet "asymetryczny", tzn. ataki terrorystyczne na cele USA i ich sojuszników w regionie, prowadzone przez jego "pełnomocników", takich jak Hezbollah - powiedział Ahmed Majidyar z waszyngtońskiego American Enterprise Institute.

Według niektórych specjalistów, Iran jest niejako "zmęczony" sponsorowaniem Syrii i pomocą jej reżimowi w tłumieniu powstania, co łączy się ze znacznymi kosztami dla irańskiej gospodarki. Zwracają oni uwagę, że użycie broni chemicznej przez reżim el-Asada było szokiem dla Irańczyków, którzy pamiętają jak Irak użył jej w wojnie z Iranem (1980-1988). Potępił to były prezydent Iranu, Ali Akbar Haszemi Rafsandżani, a Rowhani wydał oświadczenie także odczytywane jako krytyczne, choć nie wyraził opinii, kto użył trujących gazów.

Zdaniem publicysty "Time'a", Karla Vicka, "bolesne doświadczenie Iranu z bronią chemiczną stwarza okazję do dyplomatycznego rozwiązania konfrontacji (w Syrii)". Podobną sugestię wyraża w "New York Timesie" Robert F.Worth, który przypomina o niedawnym spotkaniu amerykańskiego dyplomaty Jeffrey'a Feltmana z irańskim ministrem spraw zagranicznych Dżawadem Zarifem w Teheranie.

Wśród ekspertów przeważa jednak opinia, że nie można liczyć na dyplomatyczny przełom w najbliższym czasie, ponieważ to nie Rowhani i jego ludzie podejmują kluczowe decyzje o polityce zagranicznej Iranu.

- Decyzje o sprawach nuklearnych albo relacjach z USA podejmuje przywódca duchowo-polityczny Ali Chamenei i potężni paramilitarni strażnicy rewolucji. A w ich stanowisku nie widzimy, jak dotychczas, żadnych zmian - powiedział Ahmad Majidyar.

Tomasz Zalewski, PAP