Jak finansowane są kampanie wyborcze w samorządach?

Zgodnie z art. 125 Kodeksu wyborczego, czyli ustawy regulującej kwestie związane z organizacją i przeprowadzeniem wyborów w Polsce, finansowanie kampanii jest jawne. W kolejnym artykule ustawodawca dodał, że wydatki ponoszone przez komitety w związku z zarządzonymi wyborami są pokrywane z ich źródeł własnych. 

W komitecie wyborczym musi być pełnomocnik, czyli osoba, która zajmie się gospodarką finansową komitetu. Zgodnie z przepisami Kodeksu wyborczego nie może być nim osoba, która jest:

• kandydatem w wyborach,
• pełnomocnikiem wyborczym,
• funkcjonariuszem publicznym.

Jedna osoba może być pełnomocnikiem finansowym wyłącznie jednego komitetu. Wśród kompetencji pełnomocnika leży pełna odpowiedzialność za zobowiązania majątkowe obciążające dany komitet. Może on wyrażać zgodę (lub sprzeciwiać się) zaciąganiu zobowiązań finansowych w imieniu i na rzecz komitetu. Jednocześnie ze swojego majątku nie może pokrywać roszczeń wobec komitetu wyborczego. Odpowiedzialność taką ponosi partia polityczna czy organizacja, która utworzyła komitet lub solidarnie partie polityczne tworzące koalicyjny komitet wyborczy. 

Wszystkie środki finansowe gromadzone przez sponsorów kampanii wyborczej danego komitetu mogą być wydatkowane tylko na cele ściśle związane z wyborami. Ani przed dniem przyjęcia przez właściwy organ wyborczy zawiadomienia o utworzeniu komitetu, ani po dniu zakończonych wyborów samorządowych, komitet nie może pozyskiwać środków na swoją kampanię. 

PKW na swoich stronach internetowych ma opublikowane zasady, które dotyczą finansowania kampanii w wyborach samorządowych. Komisja ta oszacowała między innymi, że maksymalnie osoba fizyczna może wesprzeć kampanię wyborczą w 2024 roku na rzecz jednego komitetu kwotą 63 630 zł, co stanowi 15-krotność minimalnego wynagrodzenia za pracę w Polsce. Jeśli suma wpłat od jednej osoby na rzecz danego komitetu przekroczy wskazany próg, nadwyżka podlega przepadkowi na rzecz Skarbu Państwa. Nie jest zwracana darczyńcy. 

Nie ma możliwości, aby kampanie wyborcze komitetów były prowadzone ze zbiórek publicznych. Zabronione jest udzielanie wsparcia finansowego przez jeden komitet innemu komitetowi.

Co najbardziej istotne, środki finansowe komitetu wyborczego partii politycznej mogą pochodzić wyłącznie z funduszu wyborczego partii utworzonego na podstawie przepisów ustawy z dnia 27 czerwca 1997 roku o partiach politycznych. 

Środki finansowe komitetu wyborczego organizacji czy wyborców mogą pochodzić tylko z wpłat obywateli polskich, którzy mają miejsce stałego zamieszkania na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, oraz kredytów bankowych zaciąganych na cele związane tylko z wyborami. Komitety nie mogą przyjmować korzyści majątkowych o charakterze niepieniężnym, choć są wyjątki od tej reguły, np. pomoc w pracach biurowych czy nieodpłatne rozpowszechnianie plakatów i ulotek wyborczych przez osoby fizyczne. 

Poręczycielem kredytu zaciąganego na cele związane z kampanią do wyborów samorządowych może być tylko obywatel Polski, mający miejsce stałego zamieszkania na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. 

Komitet wyborczy ma prawo do gromadzenia środków finansowych wpłacanych przez sponsorów wyłącznie na rachunku w banku. Nie może być to konto prowadzone w SKOK-u – Spółdzielczej Kasie Oszczędnościowo-Kredytowej. Niedozwolone są wpłaty sponsorów przyjmowane w gotówce, a następnie wpłacane przez komitet w takiej samej formie w kasie banku lub na poczcie. Wszystko sprowadza się do konieczności zachowania transparentności finansowania kampanii wyborczych. 

Komitet może też tworzyć pomocnicze rachunki bankowe, jeśli ułatwi to rozdysponowanie środków w strukturach terenowych komitetu. Rachunki te mogą być zasilane przy tym jedynie z podstawowego rachunku komitetu wyborczego. Wykluczone jest więc pozyskiwanie pieniędzy bezpośrednio na rachunki pomocnicze. 

Pełnomocnik finansowy otwiera rachunek dla komitetu i to on powinien być dysponentem środków gromadzonych na koncie. Natomiast właścicielem rachunku może być tylko komitet wyborczy. 

Art. 136 Kodeksu wyborczego nakłada pewne limity na wydatkowanie środków finansowych przez komitet na agitację wyborczą prowadzoną w formach i na zasadach właściwych dla reklamy. Limit ten wynosi 80 proc. łącznych wydatków poniesionych przed pierwszym i ponownym głosowaniem.