Historycy: nadal trwa spór o znaczenie daty zakończenia wojny
Historycy różnią się w ocenie znaczenia 8 maja 1945 r. dla Europy i Polski. Według jednych badaczy, koniec wojny w Europie oznaczał zwycięstwo nad nazizmem i ocalenie narodu polskiego przed biologiczną zagładą. Dla innych historyków, 8 maja jest dniem klęski narodów wschodniej Europy, oddanych przez zachodnich aliantów pod sowieckie panowanie.
06.05.2005 | aktual.: 06.05.2005 17:25
Zdaniem historyka prof. Jerzego Holzera, zakończenie wojny było "zwycięstwem Europy nad systemem, który dążył do zniewolenia całego kontynentu". Z tego punktu widzenia jest zrozumiałe, że Zachód traktuje 8 maja jako Dzień Zwycięstwa - podkreślił Holzer.
Z drugiej jednak strony, dla wschodniej Europy, w tym dla Polski, koniec wojny oznaczał co prawda ocalenie przed zagładą biologiczną, ale także dalsze utrzymanie zniewolenia w odmiennej formie i zamianę okupacji niemieckiej na sowiecką.
Jednak treści tych okupacji bym nie zrównywał: okupacja niemiecka była dążeniem do zniszczenia, druga - radziecka dążeniem do podporządkowania fizycznego i duchowego - powiedział Holzer.
Odmiennego zdania jest historyk z Uniwersytetu Warszawskiego, prof. Paweł Wieczorkiewicz, dla którego 8 maja jest "dniem poległych, pomordowanych, zamęczonych". Na pewno jednak dla nas, Polaków, nie powinien być wielką, radosną fetą narodową, bo tego dnia radować się i fetować naprawdę nie mamy z czego - tłumaczył.
Nasz, polski "kłopot" z Dniem Zwycięstwa polega - jak uważa Wieczorkiewicz - na tym, że Polacy "pozwolili sobie wmówić radziecki punkt widzenia o zwycięstwie - przez propagandę, przez szkoły i media".
Jak przypomniał historyk, w 1945 r. na konferencjach w Jałcie i Poczdamie rządy Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii w porozumieniu z ZSRR oddały państwa Europy Środkowej i Wschodniej w sowiecką strefę wpływów.
Zdaniem Wieczorkiewicza, po pół wieku nadal trudno jest byłym aliantom uznać, że walcząc w słusznej sprawie, zrealizowano rzecz najgłębiej niesłuszną, krzywdzącą narody połowy Europy - Bałtów, Ukraińców, Polaków, Węgrów, Rumunów.
Na świecie uznaje się za moment zakończenia II wojny światowej dwie daty: 8 i 9 maja 1945 r. W Europie Zachodniej, a od niedawna także w Polsce, oficjalnym Dniem Zwycięstwa jest 8 maja. Tego dnia w 1945 r., o godz. 15.00 ogłoszono koniec wojny. Dzień wcześniej, 7 maja Niemcy podpisały swoją kapitulację w Reims we Francji, w obecności przedstawicieli Wielkiej Brytanii, Francji i ZSRR.
Rosjanie zażądali osobnego podpisania kapitulacji. Nastąpiło to w Berlinie o północy z 8 na 9 maja, czyli o godzinie 2.00 już 9 maja według czasu moskiewskiego. Stąd w ZSRR przyjęto 9 maja jako datę zakończenia wojny. Również w Polsce przez ponad 40 lat oficjalnie Dzień Zwycięstwa obchodzono 9 maja.
Kapitulacja III Rzeszy zakończyła tylko wojnę w Europie. Toczyły się jeszcze walki z Japonią na Dalekim Wschodzie. Dopiero kapitulacja Japonii - 2 września 1945 roku - zakończyła II wojnę światową.
