F‑22 Raptor - najdroższy i najnowocześniejszy myśliwiec. Cztery wylądują pod Łodzią
F-22 Raptor, najbardziej zaawansowany i najdroższy myśliwiec świata, rzadko pokazuje się poza Stanami Zjednoczonymi. W poniedziałek cztery maszyny, które przyleciały do Europy, mają w ćwiczebnym kluczu wylądować w Łasku pod Łodzią.
F-22 to jednomiejscowy, dwusilnikowy samolot zaprojektowany jako myśliwiec przewagi powietrznej; dotychczas jego przewaga jest tak znaczna, że według ekspertów nie ma godnego siebie przeciwnika w powietrzu. Może też atakować cele naziemne, prowadzić walkę radioelektroniczną i rozpoznanie. Główni producenci to Lockheed Martin, który odpowiada też za montaż końcowy, i Boeing.
Korzenie w zimnej wojnie
Początki F-22 sięgają roku 1976, gdy US Air Force analizowały, czy można zastosować technikę stealth - niskiej wykrywalności dla radarów - w kolejnym myśliwcu przewagi powietrznej. F-22 miał zastąpić F-15 i F-16, oczekiwano też, że będzie zdolny niepostrzeżenie wedrzeć się na terytorium ZSRR i atakować cele naziemne.
W 1981 r. siły powietrzne sformułowały wymagania; kilka lat później opracowanie prototypów zlecono dwóm konsorcjom - Lockheed-Boeing-General Dynamics przygotowały YF-22, a zespół Northrop-McDonnell Douglas - YF-23. W 1991 r. Pentagon poinformował, że zwycięzcą został prototyp oznaczony jako YF-22.
Pierwsze przedseryjne F-22 zaprezentowały się w locie w latach 1997 i 1998, pierwsza maszyna seryjna odbyła lot w październiku 2002. Do służby w siłach powietrznych USA samoloty weszły w 2005 roku.
Zmiany polityczne - brak podobnie zaawansowanego myśliwca rosyjskiego lub chińskiego, zakaz eksportu F-22, prace nad wielozadaniowym F-35, który ma zastąpić różne maszyny używane przez siły powietrzne, marynarkę i piechotę morską - spowodowały, że produkcję zakończono w roku 2011. Ostatni samolot dostarczono USAF w 2012. Łacznie wyprodukowano 187 egzemplarzy seryjnych i osiem prototypów. F-22 z jednostkową ceną blisko 190 mln dolarów uchodzi za najdroższy myśliwiec świata.
Technologiczne cacko
F-22 opracowano tak, by jak najtrudniej było go wykryć radarom przeciwnika, stąd specyficzny kształt płatowca i luki kryjące uzbrojenie, choć samolot może też przenosić broń na zewnętrznych podwieszeniach, co czyni go jednak bardziej widocznym i mniej manewrowym. Może latać z prędkością naddźwiękową bez dopalaczy, operuje też na większych wysokościach niż inne samoloty, co daje mu kolejną przewagę. W odróżnieniu od innych konstrukcji stealth "niewidzialność" Raptora w mniejszym stopniu opiera się na specjalnych powłokach zapobiegających odbiciu wiązki radarowej, co ułatwia jego konserwację - F-22 nie wymaga klimatyzowanego hangaru.
Raptor jest wykonany w dużej mierze z tytanu (40 proc. masy) i kompozytów, stopy aluminium składają się na zaledwie ok. 15 proc. jego wagi.
Dzięki wektorowaniu ciągu, osiąganemu przez sterowanie dyszami silników, jest bardzo manewrowy przy prędkościach pod- i naddźwiękowych.
Raptor może być uzbrojony w rakiety powietrze-powietrze i bomby kierowane, jednak ponieważ został zaprojektowany głównie jako myśliwiec przewagi powietrznej, jego zdolności do atakowania celów naziemnych są ograniczone. Ma też 20-milimetrowe działko.
Przy eksploatacji F-22 dochodziło do awarii, w tym wypadków i katastrof. W 2004 r. maszyna rozbiła się przy starcie gdy usterka systemu kierowania spowodowała utratę ciągu. Pilot bezpiecznie się katapultował. Pięć lat później pilot F-22 zginął, gdy samolot rozbił się na pustyni w Kalifornii. Za przyczynę uznano błąd pilota wykonującego manewry z dużym przeciążeniem. Kolejny śmiertelny wypadek wydarzył się w roku 2010 na Alasce. W 2012 r. F-22 rozbił się po starcie, pilot się katapultował.
Przed kilku laty zdarzały się przypadki niedotlenienia pilotów, w tym właśnie wiązano jedną z katastrof. Dowództwo USAF wprowadziło ograniczenia dotyczące długości lotów i odległości od lotnisk, niektórzy piloci odmawiali latania F-22 do usunięcia wady instalacji tlenowej. W 2011 r. wszystkie F-22 zostały uziemione na cztery miesiące.
Okazało się, że przyczyna leży nie w wytwornicy tlenu, lecz w zaworach łączących ubiór przeciwprzeciążeniowy z instalacjami płatowca. Niewłaściwe działanie zaworów powodowało zdarzenia przypominające niedotlenienie. W kwietniu 2013, po modyfikacji układów, ograniczenia lotów zniesiono.
Choć Raptory weszły do służby w 2005 roku, nie zostały użyte w Iraku ani Afganistanie, nie mając przeciw sobie wrogiego lotnictwa. W listopadzie 2007 para Raptorów przechwyciła dwa rosyjskie bombowce Tu-95M.
Debiut bojowy
Pierwszy lot w warunkach bojowych F-22 odbył nocą z 22 na 23 września ubiegłego roku, atakując pozycje organizacji terrorystycznej "Państwo Islamskie" w Syrii.
W ubiegły poniedziałek amerykańskie siły powietrzne poinformowały, że myśliwce F-22 przylecą do Europy na wspólne ćwiczenia z sojusznikami. Waszyngton ma w ten sposób okazać wsparcie sprzymierzeńcom, którzy obawiają się agresji ze strony Rosji.
Wysłanie F-22 do Europy ma pomóc amerykańskiemu lotnictwu zdobyć doświadczenie u boku europejskich sojuszników i sprawdzić zdolności myśliwców Raptor do współdziałania z takimi maszynami jak np. Eurofighter. W piątek cztery samoloty przyleciały do niemieckiego Spangdahlem.
