Ekspansja Iranu w Afryce wymierzona w Zachód i Izrael. Szpiedzy i działania quasimilitarne kontra tradycyjna dyplomacja i stopniowa budowa relacji

Nie jest tajemnicą, że Iran wspiera militarnie i logistycznie szyicki Hezbollah w Libanie, rebelię Houti w Jemenie czy siły Baszara al-Asada w Syrii.

Serwis War is Boring przeanalizował stosunki, jakie łączą Iran z szeregiem państw na Czarnym Lądzie. Jeśli przyjrzeć się bliżej interesom Teheranu w regionie, okaże się, że macki Persów sięgają znacznie dalej. Szczególnie, jeśli pod lupę wziąć stosunki gospodarcze, które nieraz w dziwny sposób kłócą się ze szpiegostwem i działaniami destabilizującymi.

Iran jest jednym z ważnych partnerów gospodarczych dla Kenii. Do państwa Persów trafia około 20 proc. herbaty wyprodukowanej w Kenii. Obustronna wymiana handlowa rośnie stopniowo, ale to nie przeszkodziło Irańczykom w zwerbowaniu dwójki Kenijczyków, którzy w listopadzie 2015 roku, na rozkaz agenta perskiego wywiadu, mieli podłożyć bomby w Nairobi.

Rok wcześniej dwóch Irańczyków z fałszywymi izraelskimi paszportami zostało zatrzymanych przy próbie przylotu do Kenii - oni jako pierwsi mieli za zadanie podjęcia się werbunku do opisanych zamachów.

Z kolei w 2012 roku dwóch innych Irańczyków zostało aresztowanych pod zarzutem zamiaru podłożenia bomb w kenijskiej stolicy. Swojego uczestnictwa w tych zajściach nie potwierdza oczywiście Teheran, wszystkie zdarzenia ujawniła strona kenijska.

War Is Boring podkreśla, że choć obecnie Iran i Sudan mocno różnią się co do oceny sytuacji w Jemenie, to oba kraje łączy jednak współpraca militarna, która sięga głęboko wstecz. Sudańska broń wywodzi się wprost od irańskich odpowiedników, a prezydent Omar al-Baszir tłumił rebelię w południowym Sudanie przy pomocy irańskich rakiet. Broń Persów wędrowała także szlakiem przez Sudan do Palestyńczyków w Strefie Gazy.

Kooperacja jest jednak poważnie zagrożona, bo biorąc stronę Arabii Saudyjskiej w konflikcie w Jemenie, Sudan wysłał wyraźny sygnał do Iranu, głównego rywala sunnickiego królestwa.

Jak bardzo pogmatwaną grę prowadzi Teheran w Afryce dobrze obrazuje przykład Nigerii. W 2010 roku wojska nigeryjskie wykryły transport broni z Iranu, który miał trafić do antysenegalskiej rebelii na pograniczu Gambii i Sengealu. Ujawnienie tego faktu gwałtownie pogorszyło stosunki zarówno z Gambią, jak i Senegalem, władze tego pierwszego kraju dały Teheranowi 48 godzin na wycofanie swoich dyplomatów.

Często mówi się, że ten incydent jest przykładem cichej wojny wywiadowczej, jaką Zachód prowadzi z Iranem w Afryce, bo to prawdopodobnie szpiedzy jakiejś agencji wywiadowczej z Zachodu ujawnili nigeryjskim służbom transport broni.

Irańska polityka międzynarodowa jest w rozkroku pomiędzy tradycyjną dyplomacją a działaniami quasi militarnymi, za którymi stoją przeznaczone do zagranicznych operacji siły al-Kuds (korpus al-Kuds Islamskiej Straży Rewolucyjnej) czy Hezbollah. To właśnie te organizacje, w imię strategicznych celów wojskowych, niejednokrotnie pogrzebały projekcję irańskiej soft power na gruncie współpracy gospodarczej i stosunków dyplomatycznych.

Dobrze widać to na przykładzie Senegalu. Z powodu opisanego już nigeryjskiego incydentu trzeba było odwołać powstanie wspólnej fabryki aut i serii wzajemnych wizyt polityków najwyższego szczebla. Kilka lat zajęła odbudowa podstaw zaufania i normalizacja stosunków.

Wracając do samej Nigerii, również ten kraj jest areną gier wojenno-szpiegowskich Teheranu. W 2013 roku zatrzymano obywatela Nigerii, który był szkolony w Iranie. Razem z dwójką innych ludzi miał przeprowadzić atak na biuro amerykańskiej agencji pomocowej w Lagos, firmy izraelskie i centrum kultury żydowskiej. Na liście celów znajdowały się także hotele, które często są odwiedzane przez zagranicznych gości, a także prominentni nigeryjscy sunnici.

To zresztą nie koniec, bo w tym samym roku okazało się, że w Nigerii jest obecny nawet Hezbollah, finansowany przez Iran. Na terenie nieruchomości libańskiego konsula w Sierra Leone znaleziono skład broni, który należał do trzech Libańczyków z Hezbollahu.

Teheran wspiera także nigeryjską cywilną organizację - Islamski Ruch Nigerii oraz jej zbrojne skrzydło.

Przez lata izolacji Iran szukał alternatywnych partnerów na Czarnym Lądzie. Jednak ani nowi partnery, ani sam Iran nie mogli militarnie równać się ze Stanami Zjednoczonymi i państwami Zachodu.

Wyraźnie widać, że Teheran postawił nie na projekcję konwencjonalnej siły zbrojnej, a na działania szpiegowskie, asymetryczne i często prowadzące do destabilizacji. Wszystko działo się w ramach rozgrywki przeciwko Zachodowi, która dla Persów była ważniejsze niż spokojne budowanie stosunków na gruncie tradycyjnej dyplomacji.

W marcu tego roku zastępca ministra spraw zagranicznych Iranu, odpowiedzialny za relacje z Afryką, obwieścił "aktualizację irańskiej strategii stosunków z krajami Afryki". Amir Abdollahian podczas spotkania z ambasadorami państw afrykańskich zapowiedział, że podstawowym celem jego kraju jest konsekwentne zwiększanie wymiany handlowej z Czarnym Lądem. Wyraźne efekty mają być widoczne już za pięć lat.

Oczywiście przy założeniu, że oddziały polowe al-Kuds i Hezbollah po drodze nie pokrzyżują szyków politykom w gabinetach.