Czy można używać słowa "Murzyn"? Jest opinia Rady Języka Polskiego

Do Rady Języka Polskiego napisał list mężczyzna, który od jakiegoś czasu jest atakowany, głównie w internecie, za to, że używa słowa Murzyn i uważa, że to słowo wcale nie ma znaczenia pejoratywnego.

"Od pewnego czasu jestem nagminnie atakowany (głównie w Internecie) za to, iż uważam, że słowo Murzyn nie ma pejoratywnego znaczenia. Grono głównie obcokrajowców mieszkających w Polsce rozpoczęło specjalną akcję w sieci pod hasztagiem #dontcallmemurzyn, która ma na celu napiętnowanie oraz wywieranie presji na Polaków, którzy tak jak ja uważają, że to słowo nie jest obraźliwe (...)" - czytamy w liście przesłanym do RJP.

Rada Języka Polskiego pochyliła się nad tym tematem. Odpowiedź przygotował dr hab. Marek Łaziński, prof. UW. Jak się okazuje, rzeczownik odnoszący się do osób czarnoskórych – Murzyn/Murzynka dawniej należał do neutralnych. Dziś jednak ma negatywne skojarzenia.

"Odbiór słów Murzyn i Murzynka (wszystko, co piszę, odnosi się do obu rzeczowników), niegdyś neutralnych i podstawowych wśród możliwych nazw oznaczających osoby czarnoskóre, dziś niewątpliwie jest obarczony bagażem negatywnych konotacji – pisze dr hab. Marek Łaziński. – Od kilku lat wyraz Murzyn pojawia się w prasie i tekstach publicznych po różnych stronach politycznej barykady bardzo rzadko, a jeśli już, to zwykle nie jako neutralne określenie człowieka, lecz jako słowo, o które toczymy spór. Wielki słownik języka polskiego PAN stwierdza jednoznacznie "Współcześnie wyraz uważany za obraźliwy" (wsjp.pl), choć w innych, starszych słownikach tej informacji nie znajdziemy" - dodaje.

Rada Języka Polskiego podkreśla, że słowo Murzyn miało kiedyś znaczenie neutralne i każdy, kto używał go jeszcze końcem XX wieku, nie powinien mieć wyrzutów sumienia. "Słowo Murzyn było niegdyś neutralne, a w każdym razie najlepsze z możliwych" – tłumaczy dr hab. Marek Łaziński.

Wydźwięk tego słowa Murzyn/Murzynka jednak się zmienił. "Dziś słowo Murzyn jest nie tylko obarczone złymi skojarzeniami, jest już archaiczne" – twierdzi językoznawca.

W jaki sposób doszło do pejoratywizacji rzeczownika Murzyn? Dr hab. Marek Łaziński wyjaśnia, że "we wszystkich językach świata zachodniego nazwy osób czarnoskórych podstawowe w epoce niewolnictwa ustąpiły lub ustępują nazwom nowszym". Dodatkowo w Polsce słowo to obrosło obraźliwą i bardzo krzywdzącą frazeologią.

"Oczywiście krzywdząca frazeologia dotyczy też innych grup ludzkich czy narodów, ale stereotypizacja osób czarnoskórych jest w polszczyźnie wyjątkowa i nieporównywalna z sytuacją w językach sąsiednich. Frazeologia wzmacnia też skojarzenie Murzyn – niewolnik. Nie ma gwarancji, czy zmiana określenia powstrzyma krzywdzącą frazeologię, ale na pewno skłoni do zastanowienia" – podkreśla dr. Hab. Marek Łaziński.

Jest też inny ważny powód, dla jakiego Rada Języka Polskiego uznała słowo Murzyn za obraźliwe dla osób czarnoskórych. Sami ciemnoskórzy Polacy tak właśnie ten rzeczownik traktują. "Warto uszanować wrażliwość odbiorców" – czytamy w wyjaśnieniu RJP.

Na koniec dr hab. Marek Łaziński podkreśla, że rzeczownik Murzyn jest po prostu niepotrzebny.

"Określa nie narodowość ani pochodzenie geograficzne, tylko kolor skóry, a ta cecha podobnie jak kolor włosów, wzrost, typ figury nie musi być istotna w opisie człowieka. Słowo Murzyn w podmiocie zdania zastępuje nam słowo podstawowe człowiek czy mężczyzna (Murzynka zastępuje słowo kobieta), zmusza nas do wskazania cechy fizycznej, która mogłaby pozostać nienazwana, gdyby była przymiotnikiem" – podkreśla Łaziński.

Rada Języka Polskiego zaleca więc, by nie używać rzeczownika Murzyn. Wyjątkiem są jedynie historyczne cytaty.

Część językoznawców podziela jednak opinię, że słowo to ma znaczenie neutralne.

"Dlatego nie zachęcam do poprawiania wszystkich i w każdej sytuacji. Sam nie mówię Murzyn od lat nawet w rozmowach prywatnych, innych zachęcam, by nie używali tego słowa w przestrzeni publicznej" – pisze dr hab. Łaziński.