Czy Kwaśniewski lobbował za pieniądze Janukowycza? Jego nazwisko jest w rejestrze lobbystów

Śledztwo zespołu specjalnego prokuratora Roberta Muellera w sprawie rosyjskich związków kampanii Donalda Trumpa z zapartym tchem śledzi cała Ameryka. Teraz pojawił się w nim polski wątek.

Chodzi o zarzuty postawione w piątek Paulowi Manafortowi, byłego szefa kampanii Trumpa, którzy wcześniej wraz ze swoim partnerem Rickiem Gatesem doradzali prezydentowi Ukrainy Wiktorowi Janukowyczowi. Obok zarzutów o pranie brudnych pieniędzy, parę oskarża się też o potajemne opłacanie grupy tajnych lobbystów, byłych europejskich przywódców, znanych jako "Grupa Habsburska".

Według planu, grupa "super VIP-ów", na miała spotykać się z decydentami w USA i Europie i - ukrywając fakt, że robią to na zlecenie Kijowa - przekonywać do zbliżenia Ukrainy z Zachodem, przedstawiając Janukowycza w korzystnym świetle. Jednym z tych VIP-ów - oprócz byłego szefa Komisji Europejskiej Romano Prodiego oraz kanclerza Austrii Alfreda Gusenbauera - miał być właśnie Kwaśniewski. Wszyscy trzej to przedstawiciele europejskiej lewicy, którzy niejednokrotnie zabierali głos w sprawie europejskiej integracji Ukrainy. Wszyscy trzej zasiadali też w radzie doradczej autorytarnego władcy Kazachstanu prezydenta Nursułtana Nazarbajewa.

Sam lobbing na rzecz obcego państwa nie jest przestępstwem. Jest nim jednak ukrywanie prawdziwego zleceniodawcy. Tymczasem według specjalnego prokuratora Roberta Muellera, Manafort i Gates dążyli do ukrycia prawdziwego mocodawcy powołując fikcyjną organizację pozarządową, European Centre for a Modern Ukraine (ECMFA, Europejskie Centrum na rzecz Nowoczesnej Ukrainy) z siedzibą w Brukseli. I to właśnie w jej ramach mieli działać byli europejscy przywódcy.

"W 2012 i 2013 roku, Manafort użył co najmniej czterech zagranicznych kont, by zapłacić ponad 2 miliony euro grupie byłych polityków" - czytamy w akcie oskarżenia.

Co na to były prezydent? W rozmowie z WP zaprzecza, by miał jakiekolwiek układy polityczne i biznesowe z Manafortem i jego organizacją.

- Można powiedzieć, że w pewnym sensie lobbystą Ukrainy jestem od 27 lat, od kiedy Ukraina jest niepodległa. Ale nie miałem żadnych formalnych związków z Manafortem i pierwszy raz słyszę o tej organizacji. Prawdopodobnie to jest radosna twórczość tego pana - mówi WP Kwaśniewski.

Sprawę byłego prezydenta komplikuje jednak fakt, że jego nazwisko pojawia się w dokumentach w amerykańskim rejestrze FARA, gromadzącym informacje na temat zagranicznych lobbystów. Wpisy na rzecz ECMFA dotyczą lat 2012-2014, choć zostały dokonane post factum, w kwietniu 2017 roku, a więc już po rozpoczęciu śledztwa Muellera. W dokumentach Kwaśniewski wymieniany jest jako uczestnik kampanii lobbingowej w USA. Z rejestru wynika, że ECMA wynajęła dwie firmy lobbingowe - Mercury i Podesta Group - by organizowały spotkania amerykańskich polityków i dziennikarzy z Kwaśniewskim, Prodim i Gusenbauerem, by promować integrację Ukrainy z Zachodem.

"[Podesta Group] aranżowała spotkania i wywiady dotyczące zachodniej integracji Ukrainy dla europejskich i ukraińskich polityków (...) w tym byłego prezydenta i ówczesnego specjalnego wysłannika Parlamentu Europejskiego Aleksandra Kwaśniewskiego" - czytamy w jednym z dokumentów. W drugim, kancelaria Mercury mówi o organizacji "wydarzeń edukacyjnych oraz spotkań dla członków Kongresu, mediów i organizacji pozarządowych" z "ekspertami ds. Ukrainy i UE" w tym Kwaśniewskim, Gusenbauerem i Prodim. Z dokumentów nie wynika jednoznacznie, że politycy otrzymywali pieniądze za te spotkania. Ale właśnie to zarzuca opublikowany w piątek akt oskarżenia przeciwko Manafortowi. Tymczasem gdyby nie śledztwo, lobbystyczna działalność prawdopodobnie nigdy nie zostałaby ujawniona w rejestrze.

- Już w sierpniu 2016 roku pojawiały się doniesienia, że FBI może zacząć śledztwo w sprawie Mercury i Podesty za niezarejestrowanie działalności jako zagraniczni agenci, choć w USA bardzo rzadko jest to ścigane. Ale faktem jest, że firmy dokonały wpisów właśnie ze względu na śledztwo - mówi WP Nate Schenkkan, analityk Freedom House w Waszygntonie. Jak dodaje, z punktu widzenia logiki rejestracja lobbingu po fakcie nie ma sensu, jest to niespotykana praktyka - właśnie ze względu na niską ścigalność przestępstwa.

Kwaśniewski twierdzi, że nic o sprawie nie wie. Jak wyjaśnia, prowadząc wykłady na uniwersytecie Georgetown i będąc członkiem rady doradczej waszyngtońskiego think-tanku Atlantic Council wielokrotnie spotykał się z politykami w USA i przekonywał do integracji Ukrainy z Zachodem, ale nie pobierał z tego tytułu pieniędzy. Przyznaje, jednak że pieniądze otrzymywał za udział w debatach i konferencjach na temat Ukrainy w Europie.

- Honoraria otrzymywałem tylko i wyłącznie za udział konferencjach, w których występowałem jako spiker. W Stanach w takich konferencjach nie brałem udziału - zaznacza były prezydent. Jak dodaje, jedyną ukraińską organizacją, z którą jest formalnie związany jest Yalta European Strategy, grupa finansowana przez oligarchę Wiktora Pińczuka organizujaca w Kijowie coroczne konferencje YES.

Kwaśniewski tłumaczy ponadto, że chociaż miał kontakt z Manafortem, to nigdy dla niego nie pracował. Wręcz przeciwnie: to on starał się wpływać na doradcę Janukowycza.

- Manafort był łącznikiem między nami i Janukowyczem. Staraliśmy się go wykorzystać, by wpływał na Janukowycza i przekonywał go do podpisania umowy stowarzyszeniowej z Unią i by uwolnił więźniów politycznych. No i zdaje się, że nawet starał się to robić, bo przecież Janukowycz formalnie dążył do podpisania umowy z UE, aż pod presją Rosji wycofał się z tego - mówi były prezydent. Dodaje, że łączenie ówczesnej działalności Manaforta ze sprawą rosyjskich wpływów na kampanię prezydencką w USA jest nieporozumieniem, bo jego cele były wtedy przeciwne polityce Moskwy.

Dlaczego więc ten wątek pojawił się w śledztwie dotyczącym "Russiagate"? Stało sie tak niejako przez przypadek.

- To śledztwo jest bardzo szerokie, więc śledczy są zainteresowani wszystkim, co może wypłynąć przy okazji. Co więcej, strategia prokuratorów polega na tym, by używać tych zarzutów jako środek nacisku, by skłonić podejrzanych do współpracy i zeznań dotyczących tego głównego wątku śledztwa - tłumaczy w rozmowie z WP Michał Baranowski, dyrektor German Marshall Fund. Strategia ta okazuje skuteczna. Na współpracę z zespołem Muellera zgodził się już były doradca prezydenta ds. bezpieczeństwa narodowego gen. Michael Flynn oraz kampanijny doradca Trumpa George Papadopoulos. Jedynie Manafort, który jako były szef kampanii miliardera ma zapewne największą wiedzę na temat ewentualnej zmowy z Rosjanami, nie przyznał się do stawianych mu zarzutów i odmawia współpracy.

A co z Kwaśniewskim? Szanse, by został wezwany do złożenia zeznań w sprawie są niewielkie. Sam urząd Specjalnego Prokuratora nie chce zdradzać swoich kolejnych kroków.

- Nie będziemy komentować trwającego śledztwa - mówi WP rzecznik Peter Carr, rzecznik zespołu Muellera.