Cykl "Kocham Teatr" na DVD: "Ożenek" Gogola w reżyserii Jerzego Stuhra

W Teatrze TV w klasycznej inscenizacji Ewy Bonackiej z 1976 r. pamiętne role kreowali m.in. Wiesław Michnikowski, Czesław Wołłejko, Kazimierz Brusikiewicz, Jan Kobuszewski, Wojciech Pokora, Irena Kwiatkowska i Anna Seniuk, która w spektaklu, zaliczonym do Złotej Setki Teatru TV, grała pannę Agafię, a w nowej inscenizacji będzie swatką.

Do dzisiaj najczęściej grywana - obok "Rewizora" - komedia Mikołaja Gogola po petersburskiej premierze w grudniu 1842 r. zrobiła klapę. Była zbyt nowatorska i nazbyt drapieżna. Car Mikołaj I demonstracyjnie opuścił teatr po kilku scenach; publiczność zarzuciła autorowi nieprawdopodobieństwo sytuacji i niewiarygodność postaci, brak tradycyjnej intrygi miłosnej i szczęśliwego zakończenia perypetii. Sam Gogol również nie był zadowolony ze swojej sztuki - "Ożenek" jeszcze nie spełniał wyobrażeń autora o "prawdziwie społecznej komedii", a jego wyrafinowany talent nie mógł się w pełni przejawić w ostrej satyrze obyczajowej.

"Gogol niezaprzeczalnie ma coś z humoru angielskiego pisarza. Jest w jego śmiechu delikatny umiar, mimo ostrości satyry wdziera się współczucie. Bohaterami są durnie i łajdacy, ale to nasi bliźni" - pisał w "Dziejach dramatu" Allardyce Nicoll, przyrównując twórczość rosyjskiego pisarza do komedii Szekspira. Jerzy Stuhr w swojej inscenizacji uświadomił widzom, że "Ożenek", chociaż skrzy się dowcipem i humorem, w istocie jest komedią dość smutną - o tęsknocie za miłością i tchórzliwej ucieczce przed nią, o braku zaufania, niemożności otwarcia się przed innymi, związania się z drugą osobą i przyjęcia odpowiedzialności za ten związek. Gogolowska satyra w interpretacji wybitnych aktorów współczesnych stała się raczej tragikomedią, a klasyka okazała się zaskakująco współczesna. Warto więc przypomnieć sobie motto, którym autor opatrzył "Rewizora", a które do "Ożenku" również pasuje jak ulał: "Nie przygaduj zwierciadłu, kiedy masz gębę krzywą".

Przyjaciele postanawiają ożenić radcę dworu Podkolesina, zatwardziałego starego kawalera. Niestrudzony Koczkariew angażuje obrotną swatkę Fiekłę Iwanowną, która wynajduje narzeczoną dla jego przyjaciela, życiowego niedołęgi niezdolnego do podjęcia jakiejkolwiek decyzji. Z usług swatki korzysta też zacna kupiecka córka Agafia Tichonowna, szukająca męża o odpowiednim statusie społecznym. Fiekła Iwanowna sprowadza do domu nie najmłodszej już panny na wydaniu paru starających się, którym nie w głowie miłosne uniesienia, po prostu każdy na ożenku chce zyskać jak najwięcej. O względy Agafii rywalizują między innymi niejaki Jajecznica, egzekutor, oraz emerytowany oficer marynarki Żewakin i emerytowany oficer piechoty Anuczkin.

Nieoczekiwanie wygrywa Podkolesin, najbardziej niezdecydowany spośród zalotników, zawdzięczając swój sukces operatywności i elokwencji przyjaciela. Zawołany blagier Koczkariew, jakby mleczny brat fałszywego rewizora Chlestakowa, nalega, aby ślub odbył się jak najprędzej. Niedoszły pan młody nie potrafi jednak przezwyciężyć swoich kompleksów i oporów, lęku przed wszelkimi zmianami, zwłaszcza przed podejmowaniem trwałych zobowiązań. (js)

Premiera:23 lipca 2007
Rok produkcji: 2001
Czas: 80 min
Autor:Mikołaj Gogol
Przekład:Julian Tuwim
Reżyseria:Jerzy Stuhr
Obsada: Maria Peszek (Agafia Tichonowna), Małgorzata Hajewska (Arina Pantelejmowna), Anna Seniuk (Fiekła Iwanowna), Zbigniew Zamachowski (Podkolesin), Jerzy Stuhr (Koczkariew), Krzysztof Globisz (Jajecznica), Jan Peszek (Anuczkin), Jerzy Trela (Żewakin), Agata Pruchniewska (Duniasza), Zbigniew Kosowski (Starikow), Roman Gancarczyk (Stiepan)
Scenografia: Andrzej Witkowski
Kostiumy:Andrzej Witkowski
Muzyka:Abel Korzeniowski
Zdjęcia: Tomasz Wert