85. rocznica wybuchu III Powstania Śląskiego
Na Górnym Śląsku i Opolszczyźnie obchodom
święta Konstytucji 3 Maja towarzyszyć będą uroczystości z
okazji 85. rocznicy wybuchu III Powstania Śląskiego. Jego efektem
było przyznanie Polsce większej części Górnego Śląska, niż to
pierwotnie zamierzano.
Powstanie wybuchło w nocy z 2 na 3 maja 1921 r., walki trwały dwa miesiące. Pamięć poległych wtedy powstańców uczczona zostanie w środę w Katowicach m.in. Apelem Poległych oraz defiladą przed pomnikiem dyktatora powstania, Wojciecha Korfantego.
Obchody obu przypadających tego dnia rocznic rozpoczną się złożeniem kwiatów pod pomnikami Powstańców Śląskich, generała Jerzego Ziętka oraz marszałka Józefa Piłsudskiego. Później, mszę za Ojczyznę odprawi metropolita górnośląski abp Damian Zimoń. Główna uroczystość odbędzie się w południe na Placu Sejmu Śląskiego, gdzie stoi pomnik Korfantego.
Hołd powstańcom śląskim w miniony czwartek oddał już Sejm RP. "Pragniemy, aby postawa przywódcy powstania Wojciecha Korfantego, wybitnego Polaka, syna Ziemi Śląskiej, była przykładem działania dla dobra naszej Ojczyzny" - głosi m.in. przyjęta przez posłów uchwała.
III Powstanie Śląskie było ostatnim zbrojnym zrywem polskiej ludności na Śląsku w latach 1919-1921. Ważyła się wtedy sprawa przynależności państwowej tego obszaru, należącego wcześniej do państwa niemieckiego. Powstanie niepodległej Polski w 1918 r. wzmogło działający tam polski ruch narodowy, zwalczany przez niemiecką administrację i wojsko.
Pierwsze powstanie było następstwem niezadowolenia ludności polskiej z decyzji paryskiej Konferencji Pokojowej o przeprowadzeniu na Górnym Śląsku plebiscytu, mającego rozstrzygnąć o podziale tego terenu między Polskę i Niemcy. Rozpoczęte w nocy z 16 na 17 sierpnia 1919 r. powstanie zostało stłumione przez Niemców już 26 sierpnia.
II Powstanie Śląskie wybuchło w nocy z 19 na 20 sierpnia 1920 r. wobec próby opanowania obszaru plebiscytowego przez bojówki niemieckich nacjonalistów. Mimo pewnych sukcesów, zakończyło się 25 sierpnia na rozkaz jego dowódców. Wymiernym efektem tych walk było m.in. wprowadzenie polsko-niemieckiej policji plebiscytowej oraz dopuszczenie nauczania wájęzyku polskim.
Plebiscyt odbył się 20 marca 1921 r. W głosowaniu dopuszczono udział osób, które wcześniej wyemigrowały ze Śląska. W tym celu z Niemiec przyjechało 182 tys. emigrantów, z Polski - 10 tys. Ostatecznie w plebiscycie wzięło udział ok. 97% uprawnionych osób, z czego ok. 19% stanowili wcześniejsi emigranci. Za przynależnością do Polski głosowała mniejszość - 40,3% głosujących. Komisja Plebiscytowa zdecydowała o przyznaniu prawie całego obszaru Niemcom. Na tę wieść, wcześniejsze pojedyncze strajki niezadowolonych trudnymi warunkami materialnymi i bezrobociem mieszkańców regionu, przekształciły się 2 maja w strajk generalny. W nocy z 2 na 3 maja rozpoczęło się powstanie.
Na jego czele stanął znany działacz społeczny, a wcześniej komisarz plebiscytowy, Wojciech Korfanty. Walki trwały dwa miesiące - powstańcy zdołali opanować prawie cały obszar plebiscytowy, później broniąc go przed siłami niemieckimi. Najpoważniejsze starcia miały miejsce w okolicach Góry św. Anny. W III Powstaniu Śląskim wzięło udział ok. 60 tys. Polaków - 1218 spośród nich poległo, 794 odniosło rany.
W wyniku tego zrywu zdecydowano o korzystniejszym dla Polski podziale Śląska. Z obszaru plebiscytowego, do Polski przyłączono 29% obszaru i 46% ludności. W Polsce znalazły się m.in. Katowice, Świętochłowice, Królewska Huta (obecny Chorzów), Rybnik, Lubliniec, Tarnowskie Góry i Pszczyna.
Podział był też korzystny dla Polski gospodarczo - na przyłączonym terenie znajdowały się 53 z 67 istniejących kopalni, 22 z 37 wielkich pieców oraz 9 z 14 stalowni.