Zespół "Tygodnika Powszechnego" współpracował z SB?

Książka powstała... na zamówienie szefostwa "Tygodnika", które zbadanie akt SB dotyczących pisma powierzyło Graczykowi w 2006 roku. Miało ją wydać wydawnictwo "Znak", ale się wycofało. O konflikcie, jaki sprawa wywołała w bardzo opiniotwórczym środowisku Krakowa, "Gazeta Krakowska" pisała szeroko w grudniu ub. roku. Autor znalazł inne wydawnictwo i prawie 500-stronicowa książka ma się pojawić na rynku 23 lutego.

Graczyk opisuje, na podstawie materiałów SB, ale także m.in. dokumentów z archiwum Jerzego Turowicza - zmienne koleje losu tego środowiska w PRL, a także jego uwikłanie w tamten system. Opisuje przypadki skutecznego opierania się przez ludzi "Tygodnika" werbunkowi do współpracy, losy i "dorobek" tych, którzy na współpracę mieli pójść.

Ma dziś 81 lat. Był wieloletnim autorem "Tygodnika". Poeta, przyjaciel Jana Pawła II, członek Papieskiej Rady do spraw Świeckich, autor m.in. rozważań drogi krzyżowej odprawionej w 1989 r. w rzymskim Koloseum przez Jana Pawła II. Papież powierzył mu też opracowanie redakcyjne swego "Tryptyku rzymskiego". Wedle Graczyka Marek Skwarnicki miał po wieloletnich wcześniejszych próbach pozyskania go do współpracy z SB podjąć ją w 1976 r. i kontynuować do 1989 r. Stanowczo odmawiał wykorzystania go "pod kątem instytucji watykańskich".

W książce jest jego oświadczenie przesłane autorowi. - Nie wiedziałem do chwili sprzed miesiąca (tj. rozmowy w Graczykiem - przyp. MB), że jestem T.W. "Seneka". Nigdy bowiem nie podpisywałem jakiejkolwiek umowy o współpracy z SB ani nie pytano mnie o nią. Była zgoda wyłącznie na sprawy paszportowe lub im towarzyszące. Nigdy nie składałem jakichkolwiek sprawozdań, o które zabiegano. Dwukrotnie naciskano na mnie, bym szpiegował w Watykanie
, ale stanowczo tego odmówiłem. Na to zachowały się dowody. Więc nie byłem współpracownikiem, a w dodatku moje kontakty z SB były jawne. Komunikowałem o nich Jerzemu Turowiczowi, Krzysztofowi Kozłowskiemu, Mieczysławowi Pszonowi, wiedzieli o nich kardynał Wojtyła i kardynał Macharski - napisał Skwarnicki.

86 lat. Prezes Fundacji Kultury Chrześcijańskiej "Znak", b. redaktor naczelny miesięcznika Znak. Objął to stanowisko w 1977 r ., a oddał je w 1994 r. Jarosławowi Gowinowi. Był prezesem krakowskiego Klubu Inteligencji Katolickiej, jest też wiceprzewodniczącym Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej. Był jedną z czterech osób - obok Turowicza, K. Kozłowskiego i Pszona - upoważnionych do rozmów z władzami, w tym z SB. Według Graczyka przekroczył granice tego upoważnienia. Zanim w 1974 r. został zarejestrowany jako TW "Trybun" był latami inwigilowany. (...) najbardziej prawdopodobnym motywem zgody Wilkanowicza na nieformalne spotkania z SB wydaje się przemożna chęć działania. Zapewne także przekonanie, że w ten sposób być może uda się nieco rozmiękczyć system - pisze Graczyk. Autor książki miał zamieścić w niej wywiad ze Stefanem Wilkanowiczem, ale odmówił on autoryzacji tekstu. Nam także odmówił komentarza. Zapowiedział, że dzisiaj na stronie internetowej Fundacji Kultury Chrześcijańskiej "Znak" zamieszczony
zostanie tekst książki, w którym opisuje swoją wersję zdarzeń, które są przedmiotem zarzutów Graczyka.

Jedna z najważniejszych postaci Tygodnika, zastępca redaktora naczelnego Jerzego Turowicza. Nie żyje od 1995 r. Przedwojenny działacz endecki, podczas wojny był żołnierzem AK, a od 1945 r. delegatem rządu londyńskiego na województwo krakowskie. W okresie stalinowskim skazany na śmierć "za szpiegostwo na rzecz Wielkiej Brytanii". Pół roku spędził w celi śmierci. Wyszedł na wolność po ośmiu latach, w 1955 roku. W 1961 r. został pracownikiem "Tygodnika". Miał pozycję eksperta do spraw stosunków z Niemcami. Po latach został pełnomocnikiem rządu Mazowieckiego do kontaktów RFN, doprowadził do słynnego spotkania premiera z kanclerzem Helmutem Kohlem w Krzyżowej (listopad 1989).

Był inwigilowany, płynęło na niego mnóstwo donosów. Miał być zarejestrowany jako TW "Szary" od 1972 r, a później pod pseudonimem "Geza". Graczyk uważa, że na werbunek mógł się zgodzić, by ocalić syna przed kłopotami z milicją. Kiedy w listopadzie ub. r. pisaliśmy o konflikcie wokół książki, Krzysztof Kozłowski, były wiceszef "Tygodnika", a w III RP szef MSW, mówił: "Jeżeli on (Graczyk - przyp. MB) rzeczywiście napisze o człowieku, który przesiedział wiele miesięcy w stalinowskiej celi śmierci, że był TW, to nie wytrzymam i się odwinę". Ostatnio mówił o książce Graczyka, że napisana została z pozycji "małego ptysia".

- Nie daruję - mówi dziś o fragmentach poświęconych Pszonowi Kozłowski. Czytał książkę w wersji przedstawionej wydawnictwu "Znak" i rozdział o Pszonie określa jako haniebny. - Teza, że Pszon, człowiek który przesiedział wiele miesięcy w celi śmierci, sprzedał się potem za kilka butelek Istrii jest nie do przyjęcia - mówi Kozłowski. Poważniej zarzuca autorowi, że w książce nie powołuje się na żadne dokumenty podpisane przez ludzi obwinianych przez niego o współpracę z SB. Graczyk przyznaje, że tak jest. Teczki personalne tajnych współpracowników nie zachowały się. Przypisując współpracę konkretnym osobom opiera się na rejestrach agentów, a także na rejestrach wydatków z funduszy operacyjnych. Odnalazł w nich zapisy, świadczące że Skwarnicki, Wilkanowicz i Pszon spotykali się z oficerami SB w kawiarniach. Te wydatki to koszty kawy,, ciastek, czasem alkoholu, a w wypadku Pszona także koszty koniaku Istria, które miały być wręczane podczas spotkań. Treść rozmów odtwarza na podstawie raportów esbeków. Nie znalazł
dokumentów o współpracy podpisanych przez rzekomych tajnych współpracowników.

- To praca zaangażowanego publicysty, który uważa, że ma pewną misję do spełnienia i popełnił esej, a nie historyczną książkę - mówi Krzysztof Kozłowski. Roman Graczyk(52 l.) przygodę z "Tygodnikiem" zaczął w latach 80., był nawet sekretarzem redakcji. W 1991 r. przeszedł do Radia Kraków, potem do "Gazety Wyborczej". Długo niechętny lustracji. Przełomowe było dla niego ujawnienie współpracy z SB Lesława Maleszki, kolegi z lat 80., a wcześniej przyjaciela Stanisława Pyjasa. Od 2007 r. Graczyk pracuje w IPN. W ostatnich latach znów pisywał do "Tygodnika".

Polecamy w wydaniu internetowym: * Kraków: droga przez mękę niepełnosprawnych. Pieniędzy na sprzęt ortopedyczny brak*