Wystawa akcesoriów toaletowych XIX‑XX wieku w Gdańsku

Na wystawę, której wernisaż odbył się we wtorek po południu, składają się wszelkie akcesoria, które niegdyś pomagały w utrzymaniu higieny: od przedmiotów związanych z kąpielą i myciem, po te służące do prania, prasowania czy załatwiania potrzeb fizjologicznych.

- Ekspozycja przygotowana została przede wszystkim z myślą o młodszym pokoleniu, które nie pamięta już, jak ciężką i żmudną pracą było jeszcze kilkadziesiąt lat temu utrzymanie w czystości siebie i swojej odzieży - powiedziała Barbara Maciejewska, która wraz z Ewą Gilewską pełni rolę kuratora wystawy przygotowanej w Oddziale Etnograficznym Muzeum Narodowego w Gdańsku.

Na wystawę składają się eksponaty pochodzące z XIX i XX wieku. - Są to zarówno akcesoria, którymi posługiwali się ludzie zamożni, jak i te, które służyły mniej zasobnym osobom - wyjaśniła Maciejewska.

Na ekspozycji zobaczyć można m.in. odtworzony pokój łaziebny, który służył utrzymaniu czystości bogatszym rodzinom. Miedzianej wannie towarzyszą tu dywan, obrazy na ścianach, ozdobny żyrandol i inne akcesoria do codziennej toalety, w tym miednice i dzbany, mydelniczki, podstawki na gąbkę czy nocniki. Wiele z tych toaletowych przyborów wykonanych m.in. z porcelany i fajansu jest bogato zdobiona i pochodzi ze znanych europejskich wytwórni.

Wśród wielu rodzajów wanien, w tym metalowych, ocynkowanych czy pokrytych emalią, na ekspozycji znajduje się też miedziana wanna na kółkach. - Dostarczano ją do domu zamawiającego ze wszystkimi niezbędnymi akcesoriami, w tym wodą, ręcznikami, szlafrokami, mydłem itp. Ta usługa, którą możemy nazwać "kąpiel na wynos", była specjalnością francuską i korzystali z niej gospodarze wiekowych domów, w których trudno było znaleźć miejsce na urządzanie stałej łazienki - powiedziała Maciejewska.

Tą część ekspozycji uzupełniają - służące biedniejszym - drewniane balie i duże metalowe konewki, które spełniły funkcję prysznica. Na wystawie zobaczymy też drewnianą latrynę, popularnie zwaną sławojką, którą wciąż można spotkać także w Polsce oraz ekskluzywne przenośne toalety mające formę krzeseł.

O tym, jak jeszcze kilkadziesiąt lat temu wyglądały zabiegi służące utrzymaniu w czystości odzieży, zwiedzający przekonają się oglądając wykonane z drewna, blachy ocynkowanej lub prasowanego szkła tary oraz kijanki, z pomocą których urządzano pranie nad brzegami rzek. O postępie techniki świadczą choćby pralki parowe, w których woda była ogrzewana dzięki piecykiem umieszczonym pod kotłem. Kolekcję pralek zamyka znana polska Frania.

Osobną część wystawy poświęcono żelazkom, poczynając od tych żeliwnych ogrzewanych specjalnymi wkładkami, które wcześniej trzeba było rozgrzać nad paleniskiem, przez te ogrzewane węglem drzewnym, za pomocą płonącego spirytusu lub gazu, aż po te zasilane prądem. - Zwłaszcza używanie żelazka ogrzewanego węglem drzewnym było nie lada sztuką, bo trzeba było pilnować, by przez umieszczone w nim otwory nie wyskoczył węgielek, który mógł przecież ubrudzić odzież - powiedziała Maciejewska.

Zwiedzający wystawę mogą też przyjrzeć się, jak jeszcze kilkadziesiąt lat temu wyposażone były zakłady fryzjerskie oraz z jakich przyborów toaletowych korzystano w przeszłości. Ekspozycję uzupełnią też, pochodzące głównie z lat międzywojennych, ulotki i druki reklamowe firm produkujących kosmetyki i środki czystości, w tym: Nivea, Dior czy Coco Chanel.

Wystawa czynna będzie do końca roku. W trakcie jej trwania muzeum zaprasza chętnych do udziału w zajęciach prowadzonych przez pracowników placówki, w czasie których można będzie m.in. samodzielnie stworzyć kostki mydła o różnych kształtach, zapachach i barwach.

Na wystawę składają się eksponaty pochodzące zarówno z gdańskiego Muzeum Narodowego, jak i te wypożyczone z innych placówek muzealnych, w tym Muzeum Etnograficznego w Toruniu, Muzeum Miasta Gdyni, Muzeum Ziemi Puckiej, Muzeum Okręgowego w Bydgoszczy, Muzeum Sopotu, Muzeum Historycznego Miasta Gdańska oraz kolekcji prywatnej.