Wielki Piątek w Kościele katolickim

Jest to jedyny dzień w roku, w którym nie ma mszy. W Wielki Piątek jest odprawiana liturgia Męki i Śmierci Pańskiej, zakończona procesją do Grobu Pańskiego. Podczas liturgii adoruje się krzyż, klękając przed nim, jak przed Najświętszym Sakramentem.

Na zakończenie Najświętszy Sakrament przeniesiony jest do Grobu Pańskiego. Wystawiona zostaje monstrancja z Hostią, okrytą białym, przezroczystym welonem. Przeniesienie Eucharystii przypomina zdjęcie z krzyża i pogrzeb Chrystusa.

Najstarszym źródłem mówiącym o liturgicznych obchodach Wielkiego Piątku jest Dziennik Egerii. Znajdujemy w nim informację, że w ten dzień chrześcijanie gromadzili się w Kościele Krzyża na Golgocie, gdzie czytano fragmenty z Ewangelii odnoszące się do męki Jezusa. Elementem wielkopiątkowych uroczystości były czuwania nocne.

Liturgia jerozolimska zainspirowała kościoły na zachodzie Europy. Od VII wieku papież udawał się do bazyliki na Laternie, gdzie odbywało się czytanie opisu męki Chrystusa według świętego Jana. Od czasów średniowiecza na liturgię tego dnia składała się również procesja z krzyżem, symbolizująca drogę krzyżową Jezusa.

W Rzymie papież prowadzi wokół Koloseum Drogę Krzyżową, do której tekst medytacji pisze wybrana osoba. W przeszłości autorami rozważań byli m.in., patriarcha ekumeniczny Konstantynopola Bartłomiej Pierwszy, polski poeta i prozaik Marek Skwarnicki, a dwa lata temu - papież Jan Paweł II.

Od 1994 roku Drogę Krzyżową ulicami Warszawy prowadzi Prymas Polski kardynał Józef Glemp.

Od XVII wieku zwyczajem stało się organizowanie w Wielki Piątek widowisk pasyjnych, które przedstawiały mękę Chrystusa, począwszy od pojmania w Ogrodzie Oliwnym, przez sąd Piłata i Drogę Krzyżową, aż do ukrzyżowania na Golgocie.

Tradycją Wielkiego Piątku jest strojenie Grobów Pańskich. Zwyczaj budowania Grobu wywodzi się z Jerozolimy, gdzie wierni gromadzili się w miejscach związanych z męką Chrystusa. Początki tego zwyczaju w Polsce pochodzą z XIII wieku.

W Wielki Piątek przy Grobie Pańskim sprawowano specjalną straż. Dawniej wartę pełnili mężczyźni, często w strojach ludowych lub przebrani za wojowników rzymskich. Obecnie w niektórych kościołach wraca się do tej tradycji. (mag)